การขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจสุขภาพและเมืองสมุนไพรจังหวัดร้อยเอ็ด การยกระดับคุณภาพมาตรฐานการปลูก แปรรูปวัตถุดิบสมุนไพรและผลิตภัณฑ์สมุนไพร ในการเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจ

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ : เพื่อศึกษาสถานการณ์ การพัฒนารูปแบบ และการประเมินผลรูปแบบการขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจสุขภาพและเมืองสมุนไพรจังหวัดร้อยเอ็ด

รูปแบบการวิจัย : การวิจัยและพัฒนา (Research and Development Research ; R&D)

วัสดุและวิธีการวิจัย : การวิจัยแบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 ศึกษาสถานการณ์ โดยผู้ร่วมวิจัยเป็นทีมพี่เลี้ยง ประกอบด้วยเจ้าหน้าที่หน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง จำนวน 15 คน และเกษตรกรผู้ปลูกสมุนไพร ในจังหวัดร้อยเอ็ด จำนวน 15 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ประเด็นการสนทนากลุ่ม และประเด็นการสัมภาษณ์เชิงลึก ระยะที่ 2 การพัฒนารูปแบบ โดยผู้ร่วมวิจัยกลุ่มเดิม แบ่งเป็น 2 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นตอนที่ 1 การสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมและการหารูปแบบการขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจสุขภาพและเมืองสมุนไพรจังหวัดร้อยเอ็ด และขั้นตอนที่ 2 การดำเนินงานตามกระบวนการตามรูปแบบที่พัฒนาขึ้น วงจรเดมมิ่ง (Deming Circle) มาใช้ในกระบวนการวิจัย จำนวน 2 วงรอบ และระยะที่ 3 ประเมินผลรูปแบบ โดยศึกษาในกลุ่มตัวอย่างเกษตรกรผู้ปลูกสมุนไพร จำนวน 200 คน จากแบบสอบถาม ระยะเวลาดำเนินการ เดือนธันวาคม 2566 ถึง ธันวาคม 2567 วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา และเชิงปริมาณโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและสถิติอนุมาน ได้แก่ Paired t-test

ผลการวิจัย : พบประเด็นปัญหาดังนี้ ขาดความเข้าใจและการมีส่วนร่วมของชุมชน การพัฒนารูปแบบการจัดการที่เหมาะสม การจำกัดด้านงบประมาณและโครงสร้างพื้นฐาน การควบคุมมาตรฐานและความปลอดภัย การขาดการวิจัยและพัฒนา การส่งเสริมและพัฒนาทักษะผู้ประกอบการและบุคลากร การตลาดและการเข้าถึงตลาด จึงได้มีการพัฒนารูปแบบ โดยการสร้างเครือข่ายการมีส่วนร่วมและการหารูปแบบการขับเคลื่อนนโยบายเศรษฐกิจสุขภาพและเมืองสมุนไพรจังหวัดร้อยเอ็ด ซึ่งได้หลักสูตรการอบรม “Roi Et Herbal Training Program” รวมทั้งได้ “คู่มือการพัฒนาและยกระดับพืชสมุนไพรกลุ่มร้อยแก่นสารสินธุ์” เพื่อเพิ่มศักยภาพพี่เลี้ยงและการอบรมให้ความรู้เกษตรกรผู้ปลูกสมุนไพรและสร้างเครือข่ายร่วมกับการทำข้อตกลงความร่วมมือ โดยหลังการพัฒนารูปแบบ พบว่า เกษตรกรมีความรู้ความเข้าใจเพิ่มขึ้นมากกว่าก่อนการอบรม คิดเป็น 50.83% และมีความพึงพอใจต่อรูปแบบอยู่ในระดับสูง

สรุปและข้อเสนอแนะ : ควรมีการนำรูปแบบการขับเคลื่อนที่พัฒนาขึ้นไปปรับใช้และขยายผลในพื้นที่อื่นๆ และศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จในการพัฒนาเมืองสมุนไพร รวมทั้งการติดตามและประเมินผลการดำเนินงานอย่างต่อเนื่อง