การพัฒนารูปแบบการลดการบริโภคเค็มในกลุ่มสงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูง

บทคัดย่อ

โรคความดันโลหิตสูงเป็นปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด โรคไตเรื้อรัง ซึ่งกลุ่มสงสัยป่วยมีความเสี่ยงสูงต่อการพัฒนาเป็นโรคความดันโลหิตสูง การศึกษานี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research) ประยุกต์แนวคิดของ Kemmis และ McTaggart เพื่อพัฒนารูปแบบการลดการบริโภคเค็มในกลุ่มสงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูง  กลุ่มตัวอย่างมี 2 กลุ่ม คือ 1) ผู้ร่วมพัฒนารูปแบบซึ่งเป็นทีมพี่เลี้ยงในชุมชน 2) กลุ่มสงสัยป่วยความดันโลหิตสูงใน 18 ชุมชน จำนวน 50 คนต่อชุมชน รวม 900 คน ทดลองใช้รูปแบบที่พัฒนาขึ้น ดำเนินการระหว่าง ตุลาคม 2561–กันยายน 2562 ระยะที่ 1 เตรียมการก่อนการวิจัย การสนทนากลุ่ม วิเคราะห์สถานการณ์ปัญหา ระยะที่ 2 ดำเนินการ ได้แก่ วางแผน ปฏิบัติ สังเกตการณ์ และสะท้อนผลลัพธ์ ด้วยกระบวนการ 6 เครือข่าย (ญาติ ผู้ประกอบการร้านค้า อสม. ผู้นำชุมชน ท้องถิ่น เจ้าหน้าที่สาธารณสุข) 6 ขั้นตอน 1) การจัดตั้งคณะทำงาน 2) ประเมินและวิเคราะห์ชุมชน 3) จัดทำแผนชุมชนลดเค็ม 4) ติดตามกลุ่มสงสัยป่วย เน้นการเยี่ยมบ้านเสริมพลัง และสุ่มวัดระดับความเค็มในอาหาร 5) ระบบการเฝ้าระวังในชุมชน และ 6) การควบคุมและติดตาม ระยะที่ 3 สรุปและประเมินผลลัพธ์ เก็บรวบรวมข้อมูลจากแบบสอบถาม การตรวจร่างกาย และวัดระดับความเค็มในอาหาร วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา นำเสนอค่าความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน สถิติอนุมานเพื่อเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยความรู้ และปริมาณโซเดียม ก่อนและหลังดำเนินการด้วย Paired t-test กำหนดระดับนัยสำคัญทางสถิติที่ 0.05 ผลการศึกษา พบว่า รูปแบบการลดการบริโภคเค็มในกลุ่มสงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูง ที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 6 เครือข่าย 6 ขั้นตอน ในกลุ่มสงสัยป่วยความดันโลหิตสูง อายุเฉลี่ย 56.29 ปี (SD 11.05 ปี) หลังทดลองใช้รูปแบบ คะแนนความรู้เพิ่มขึ้นร้อยละ 87.11 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Mean difference 3.35; 95%CI 3.18-3.52, p-value<0.001) ปริมาณโซเดียมในอาหารก่อนดำเนินการมีค่าเฉลี่ย 413.42 มิลลิกรัม (SD 125.42) หลังดำเนินการมีค่าเฉลี่ย 303.82 มิลลิกรัม (SD 116.98) โดยค่าเฉลี่ยปริมาณโซเดียมในอาหารลดลง ร้อยละ 70.11 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (Mean difference 109.60; 95%CI 101.90-117.29, p-value<0.001) จะเห็นว่า รูปแบบการลดการบริโภคเค็มในกลุ่มสงสัยป่วยโรคความดันโลหิตสูงที่พัฒนาขึ้นนี้ เป็นรูปแบบที่เหมาะสมกับบริบทในพื้นที่ ช่วยเพิ่มประสิทธิผลในการลดการบริโภคเค็ม เพื่อป้องกันหรือชะลอการเกิดภาวะความดันโลหิตสูงได้ และมีรูปแบบการทำงานไร้รอยต่อและทิศทางเดียวกัน