อาการและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะภูมิไวเกิน ในผู้ป่วยมะเร็งที่ได้รับยาเคมีบำบัด Paclitaxel และ Carboplatin

บทคัดย่อ

ภาวะภูมิไวเกินเป็นอุบัติการณ์ที่ต้องเฝ้าระวังระหว่างให้ยาเคมีบำบัด หากผู้ป่วยไม่ได้รับการประเมินและจัดการที่ถูกต้อง อาจได้รับอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอาการเริ่มแรกและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเกิดภาวะภูมิไวจากยาเคมีบำบัด แพคลิแทกเซล และคาร์โบพลาติน ที่หน่วยบริหารยาเคมีบำบัด สถาบันมะเร็งแห่งชาติ ศึกษาข้อมูลย้อนหลังเชิงพรรณนา ระหว่างวันที่ 1 กันยายน 2562 ถึงวันที่ 11 สิงหาคม 2565 โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ ผู้ป่วยที่ได้รับยาแพคลิแทกเซล จำนวน 57 ราย และผู้ป่วยที่ได้รับยาคาร์โบพลาติน จำนวน 41 ราย ผลการวิจัยพบว่ากลุ่มตัวอย่างที่ได้รับยาแพคลิแทกเซล พบว่าเกิดอาการตั้งแต่ 8-20 นาที อาการแรกที่พบมากที่สุด คือ อาการแน่นหน้าอก ร้อยละ 62.5 ส่วนยาคาร์โบพลาติน พบว่าเกิดอาการได้ทั้งขณะรับยาและหลังได้รับยาหมดแล้ว 12-90 นาที อาการแรกที่พบมากที่สุด คือ อาการคันฝ่ามือและฝ่าเท้า ร้อยละ 31.3 และทั้ง 2 กลุ่ม มีปัจจัยที่เกี่ยวข้องต่อการเกิดภาวะภูมิไวเกิน คือ อายุ วิธีการให้ยา ทุก 3 สัปดาห์ และรอบที่ให้ยา โดยยาแพคลิแทกเซลพบอัตราการเกิดมากที่สุดในรอบที่ให้ยาครั้งที่ 2 ยาคาร์โบพลาตินพบอัตราการเกิดภาวะภูมิไวเกินในรอบที่ให้ยาครั้งที่ 6 มากที่สุด และเมื่อทดสอบสถิติ Mixed effects logistic regression (melogit command) เพื่อควบคุมตัวแปรด้านเพศกับรอบที่ให้ยา พบว่าผู้ป่วยที่ได้รับยาแพคลิแทกเซล เกิดภาวะภูมิไวเกินในรอบแรกมากที่สุด ส่วนยาคาร์โบ พลาติน โอกาสเกิดภาวะภูมิไวเกินจะเพิ่มมากขึ้นเมื่อรอบที่ให้ยาเคมีเพิ่มขึ้น จากผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่ายาแพคลิแทกเซล และคาร์โบพลาติน มีปัจจัยเสี่ยงหลายด้านและอาการเริ่มแรกของภาวะภูมิไวเกินแตกต่างกัน ดังนั้นควรกำหนดแนวทางปฏิบัติในการคัดกรองและเฝ้าระวังระหว่างให้ยาโดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความเสี่ยงสูง และควรให้คำแนะนำผู้ป่วยให้ทราบถึงอาการผิดปกติและการปฏิบัติตัวก่อนให้ยาเคมีบำบัดทุกครั้ง