การพัฒนาระบบบริการผู้ป่วยเบาหวาน ในหน่วยบริการปฐมภูมิ ภายใต้บริบทพื้นที่อำเภอทุรกันดาร อำเภอยางสีสุราช จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

     การวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action research) นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบบริการผู้ป่วยเบาหวานในหน่วยบริการปฐมภูมิ และประเมินผลการพัฒนาระบบบริการผู้ป่วยเบาหวานในหน่วยบริการปฐมภูมิ วิธีการศึกษาดำเนินการวิจัย 4 ระยะ (ก.ค.2558-เม.ย.2560) โดยร่วมพัฒนาระบบบริการร่วมกับทีมสหวิชาชีพในโรงพยาบาลและหน่วยบริการปฐมภูมิ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ตัวแทนผู้ป่วยเบาหวาน ตัวแทนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวม 72 คน หลังจากนั้นทดลองใช้ระบบก่อนนำระบบไปใช้จริงและประเมินผลการพัฒนาระบบจากสัดส่วนผู้ป่วยนอกเบาหวาน (รพ.:รพ.สต.) การส่งกลับผู้ป่วยอัตราการขาดนัด ผลการประเมิน NCD Clinic จากความพึงพอใจทีมสหวิชาชีพและผู้ป่วยเบาหวาน โดยเลือกแบบเฉพาะเจาะจง คำนวณขนาดตัวอย่างจากสูตรยามาเน่และใช้ค่าสัดส่วนของผู้รับบริการแต่ละแห่งได้จำนวน 277 คน การวิเคราะห์ข้อมูลข้อมูลเชิงปริมาณโดยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ร้อยละ ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้วิธีวิเคราะห์เนื้อหา (Content analysis) และตรวจสอบสามเส้า (Triangulation data) ผลการศึกษา พบว่า มีการพัฒนาระบบบริการโดย 1) พัฒนา
ระบบบริหารจัดการแบบมีส่วนร่วม มีการนิเทศงานและติดตามประเมินผลของเครือข่าย และจัดสรรงบประมาณ ตามความเหมาะสม 2) พัฒนาทรัพยากรบุคคล ตามสมรรถนะแต่ละวิชาชีพ 3) ขยายการจัดบริการเป็น 8 แห่ง ในรูปแบบทีมสหวิชาชีพ 4) ด้านการออกแบบบริการ มีระบบให้คำปรึกษาผ่านแพทย์พี่เลี้ยง จัดทำมาตรฐานแนวทางปฏิบัติ (CPG) และรูปแบบบริการเดียวกันในเครือข่าย นำการจัดการรายกรณีมาใช้ทุกพื้นที่ 5) ด้านการสนับสนุนอื่นๆ พัฒนาระบบจ่ายกลางเป็น central supply พัฒนากระบวนการเบิก-จ่ายสำรองยาและการขนส่ง พัฒนาระบบข้อมูลทั้งเครือข่าย ด้านผลลัพธ์พบว่า สัดส่วนผู้ป่วยนอกเบาหวาน (รพ.:รพ.สต.) เพิ่มขึ้นจาก 70: 30 เป็น 45: 55 ร้อยละผู้ป่วยขาดนัดลดลง จาก 12.25 เป็น 2.32 ร้อยละการส่งกลับ
ผู้ป่วยลดลงจาก 22.25 เป็น 10.20 ความพึงพอใจของทีมสหสาขาวิชาชีพอยู่ในระดับมาก (=4.50, S.D=0.54) ความพึงพอใจของผู้ป่วยและญาติอยู่ในระดับมาก (=4.59, S.D=0.53) ผลการประเมิน NCD Clinic อยู่ในระดับดีมาก 25% และดีเด่น 75% สรุป: การพัฒนาระบบบริการผู้ป่วยเบาหวานในหน่วยบริการปฐมภูมิที่สอดคล้องกับบริบทพื้นที่เกิดจากการมีส่วนร่วมส่งผลให้ผู้ป่วยเข้าถึงบริการมากขึ้น ผู้ป่วยและทีมสหวิชาชีพมีความพึงพอใจ