สถานการณ์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ปัจจัยเอื้อและอุปสรรค นโยบายและมาตรการการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในประเทศไทย
คำสำคัญ:
การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่, ปัจจัย, นโยบาย, มาตรการ, ประเทศไทยบทคัดย่อ
ในประเทศไทย การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ถือปฏิบัติมายาวนาน องค์การอนามัยโลกแนะนำให้เลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวตลอด 6 เดือนแรก และหลังจากนั้นให้อาหารตามวัยโดยยังคงให้นมแม่ต่อเนื่องถึง 2 ปี การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตและเศรษฐกิจในระดับประเทศ และครัวเรือนจากการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ส่งผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่และการให้อาหารตามวัย การทบทวนวรรณกรรมนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อประมวลสถานการณ์ ปัจจัยเอื้อและอุปสรรค นโยบายและมาตรการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในประเทศไทย ผลการศึกษา ในปี พ.ศ. 2559 พบว่า อัตราการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อย่างเดียวใน 6 เดือนแรกเพิ่มขึ้นแต่ยังอยู่ในเกณฑ์ต่ำ (ร้อยละ 23) การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ 1 และ 2 ปี เพียงร้อยละ 33 และ 15.6 ประเพณี ความเชื่อ ความรู้ ทัศนคติ การทำงานนอกบ้าน และการตระหนักในความสามารถของมารดา การสนับสนุนโดยครอบครัว เศรษฐฐานะของครอบครัว มีผลต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ กระทรวงสาธารณสุขเป็นหน่วยงานหลักในการกำหนดนโยบายและโครงการระดับประเทศร่วมกับเครือข่ายภาครัฐ วิชาการ และประชาสังคม เพื่อสร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ ที่สำคัญ ได้แก่ พระราชบัญญัติการลาคลอด การตลาดอาหารทารกและเด็กเล็ก การจัดระบบบริการสาธารณสุข การพัฒนาบุคลากรทางการแพทย์ การจัดการมุมนมแม่ในสถานประกอบการสำหรับมารดาที่ทำงานนอกบ้าน การจัดการความรู้และเผยแพร่สู่ประชาชน สิ่งที่ควรดำเนินการต่อไป ได้แก่ การจัดการองค์ความรู้สากลในบริบทไทย การพัฒนาโครงการเพิ่มคุณภาพและประสิทธิภาพโดยการประยุกต์ความก้าวหน้าทางวิทยาการที่สอดคล้องกับวิถีชีวิต ควรมีการวางรูปแบบและระบบติดตามประเมินผลการนำนโยบายไปสู่การปฏิบัติและประสิทธิผลของนโยบายและมาตรการต่าง ๆ ต่ออัตราและคุณภาพการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่
เอกสารอ้างอิง
Victora CG, Bahl R, Barros AJD, França GVA, Horton S, Krasevec J, et al. Breastfeeding in the 21st century: epidemiology, mechanisms, and lifelong effect. Lancet. 2016; 387:475–90.
Rollins NC, Bhandari N, Hajeebhoy N, Horton S, Lutter CK, Martines JC, et al. Why invest, and what it will take to improve breastfeeding practices? Lancet. 2016; 387:491–504.
Walters D, Horton S, Siregar AYM, Pitriyan P, Hajeebhoy N, Mathisen R, et al. The cost of not breastfeeding in Southeast Asia. Health Pol Plann. 2016; 31(8):1107–16.
Valyasevi A, Halstead SD, Pantuwatana S, Tankavul C. Studies of bladder stone disease in Thailand IV. Dietary habits, nutritional Intake, and infant feeding practices among residents of a hypo- and hyperendemic area. Am J Clin Nutr. 1967; 20:1340-51.
Viriyapanich T, Winichagoon P, Dhanamitta S. Thailand: Breast Feeding Practice in Rural Villages in the Northeast during 1981- 1982. J Med Assoc Thai. 1984; Suppl 2:42-5.
Jackson DA, Imong SM, Wongsawasdii L, Silprasert A, Preunglampoo S, Leelapat P, et al. Weaning practices and breast-feeding duration in Northern Thailand. Br J Nutr. 1992; 61:149-14.
กองอนามัยครอบครัว กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข. รายงานเบื้องต้น การประเมินโครงการอนามัยครอบครัว ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ระยะที่ 7 พ.ศ. 2539; 27-43.
Yimyam S, Morrow M. Breastfeeding practices among employed Thai women in Chiang Mai. J Hum Lact. 1999; 15:225-32.
Yimyam S, Morrow M, Srisuphan W. Role conflict and rapid socio-economic change: breastfeeding among employed women in Thailand. Soc Sci Med. 1999; 49:957-65.
World Health Organization (WHO). The optimal duration of exclusive breastfeeding. Report of an expert consultation. 28–30 March 2001, Geneva, Switzerland; 2002.
ไกรสิทธ์ ตันติศิรินทร์. การให้อาหารเสริม ใน: วันดี วราวิทย์, บรรณาธิการ. หนังสือโรคโภชนาการ เล่ม 2. กรุงเทพฯ: สินประสิทธ์การพิมพ์. 2521; 55-8.
อุมาพร สุทัศน์วรวุฒิ, สุจิตต์ สาลีพันธ์, บรรณาธิการ. คู่มืออาหารทารก. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์องค์การรับส่งสินค้าและพัสดุภัณฑ์; 2548.
World Health Organization (WHO). Indicators for assessing infant and young child feeding practices. Part 1 Definitions. Conclusions of a consensus meeting held 6–8 November 2007 in Washington, DC, USA. WHO; 2008.
National Statistical Office (NSO), Thailand and UNICEF. Monitoring situation of women and children. Thailand multiple indicator cluster survey 2005-6 (MICS 3). Final report; 2011.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ องค์การยูนิเซฟ กระทรวงสาธารณสุข สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สำนักงานพัฒนานโยบายสาธารณสุขระหว่างประเทศ. การสำรวจเด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ. 2555 รายงานฉบับสมบูรณ์ (MICS 4); 2556.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ องค์การยูนิเซฟ การสำรวจเด็กและสตรีในประเทศไทย พ.ศ. 2558-9 รายงานฉบับสมบูรณ์ (MICS 5); 2559.
สำนักงานสำรวจสุขภาพประชาชนไทย สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข รายงานการสำรวจสุขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจร่างกาย ครั้งที่ 4 พ.ศ. 2551-2552. สุขภาพเด็ก; 2554.
สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข รายงานการสำรวจสุขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจร่างกาย ครั้งที่ 5 พศ. 2555-6 ฉบับสุขภาพเด็ก; 2557.
นิศาชล เศรษฐไกรกุล, ชมพูนุท โตโพธิ์ไทย, ฐิติกร โตโพธิ์ไทย, สุลัดดา พงษ์อุทธา, วาทินี คุณเผือก, ภูษิต ประคองสาย, ทักษพล ธรรมรังสี. สถานการณ์การเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ของผู้รับบริการในสถานพยาบาลรัฐ. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2559; 25:657-63.
World Health Organization. Exclusive breastfeeding under 6 months: Data by country. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 26] Available from: https://apps.who.int/gho/data/view.main.NUT1730
UNICEF. MICS of various countries. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 26]. Available from: http://mics.unicef.org/surveys
Thepha T, Marais D, Bell J, Muangpin S. Facilitators and barriers to exclusive breastfeeding in Thailand: A narrative review. J Comm Pub Health Nurs. 2017; 3:1.
Wojcicki JM. Maternal prepregnancy body mass index and initiation and duration of breastfeeding: a review of the literature. J Wom Health. 2011; 20:341–7.
Lieamputtong P. Good mothers and infant feeding practices amongst women in northern Thailand. In: Liamputtong P, editor. Infant feeding practices. A cross-cultural perspective. Springer. 2011; 141-59.
Yimyam S. Breastfeeding beliefs and practices among employed women: A Thai culture perspective. In: Liamputtong P, editor. Infant feeding practices. A cross-cultural perspective. Springer. 2011; 125-40.
มูลนิธิศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย. รายงานฉบับสมบูรณ์ เรื่องโครงการวิจัยเพื่อสนับสนุนนโยบายการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ พ.ศ. 2558-2559. เสนอต่อสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. 2560
Apartsakun P. Thai women’s breastfeeding experiences and support needs. PhD thesis, University of Southampton, UK; 2015.
Thepha T, Marais D, Bell J, Muangpin S. Perceptions of northeast Thai breastfeeding mothers regarding facilitators and barriers to six-month exclusive breastfeeding: focus group discussions. Int Breastfeeding J. 2018; 13:14.
Bandura A. Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychol Rev. 1977; 84:191-215.
Prasopkittikun T, Sangperm P. Self-efficacy Promoting Interventions for Breastfeeding Outcomes: An Integrative Review of Research Conducted in Thailand. Pacific Rim Int J Nurs Res. 2017; 21(1):44-58.
เปมิกา บุตรจันทร์, สมเสาวนุช จมูศรี, สิงหะหล้า. ผลของโปรแกรมการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ต่อการรับรู้สมรรถนะแห่งตน และพฤติกรรมการส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ของสมาชิกครอบครัวในชุมชน วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ 2559; 34:97-105.
Thussanasupap B, Lapvongwatana P, Kalampakorn S, Spatz DL. Effects of the Community-Based Breastfeeding Promotion Program for Working Mothers: A Quasi-experimental Study. Pacific Rim Int J Nurs Res. 2016; 20:196-209.
ศิริวรรณ ทุมเชื้อ และ อัญญา ปลดเปลื้อง. การพัฒนาโปรแกรมส่งเสริมการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่โดยการสนับสนุนของครอบครัว วารสารศูนย์การศึกษาแพทยศาสตร์คลินิก โรงพยาบาลพระปกเกล้า 2558; 32:6-17.
รณชัย คนบุญ และ สมพร วัฒนนุกูลเกียรติ. ผลของโปรแกรมการส่งเสริมบทบาทบิดาต่อพฤติกรรมการสนับสนุนของบิดาและระยะเวลาในการเลี้ยงทารกด้วยนมมารดาอย่างเดียว วารสารพยาบาลศาสตร์และสุขภาพ 2560; 40: 41-52.
สุรีย์พร กฤษเจริญ, โสเพ็ญ ชูนวล, ศศิกานต์ กาละ, วรางคณา ชัชเวช, กัญจนี พลอินทร์. ผลของโปรแกรมการพัฒนาสมรรถนะพยาบาลต่อการส่งเสริม สนับสนุนและคุ้มครองการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ในภาคใต้ วารสารพยาบาลสงขลานครินทร์ 2560; 37:67-76.
ภัทรพรรณ ทำดี. บนเส้นทางสายน้านมแม่: อัตลักษณ์ของแม่ท้างานยุคใหม่กับความยากล้าบากในความเป็นแม่ วารสารวิจัยสังคม 2559; 39:1- 37.
นิศาชล เศรษฐไกรกุล, ชมพูนุช โตโพธ์ไทย, ฐิติกร โตโพธ์ไทย, สุลัดดา พวษ์อุทธา, วาทินี คุณเผือก, ภูษิต ประคองสาย, ทักษพล ธรรมรังสี. การส่งเสริมการตลาดอาหารสำหรับทารกและเด็กเล็กในสถานพยาบาลของรัฐ. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2560; 26(2):340-5.
Access to Nutrition Index. Marketing of breast milk substitutes, Thailand 2018. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 2]. Available from: https://accesstonutrition.org/app/uploads/2020/02/BMS_ATNF-Thialand-BMS-Marketing-_Full_Report_2018.pdf
Nittaya Sinsuksai, Sasitara Nuampa, Pharuhas Chanprapaph. Factors predicting 6-months exclusive breastfeeding in mothers with cesarean section. J Nurs Sci. 2017; 35:14-22.
World Alliance for Breastfeeding Action (WABA). Mother-Friendly Workplace Initiative (MFWI) 1993. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 2]. Available from: http://worldbreastfeedingweek.net/webpages/1993.html
TheAsianparent Thailand. รายชื่อคลินิกนมแม่ โรงพยาบาล ให้คำปรึกษาเรื่องนมแม่. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 1]. Available from: https://th.theasianparent.com/รายชื่อคลินิกนมแม่-2560
ภาวิน พัวพรพงษ์, คมกฤช เอี่ยมจิรกุล, ศิรินุช ชมโท, อรพร ดำรงวงศ์ศิริ, บรรณาธิการ. คู่มือเวชปฏิบัติการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่. กรุงเทพฯ: บียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์; 2559.
นิศาชล เศรษฐไกรกุล, ชมพูนุช โตโพธิ์ไทย. สถานการณ์การให้บริการของพยาบาลนมแม่ในสถานพยาบาลของประเทศไทย. วารสารวิจัยระบบสาธารณสุข 2562; 13(4):368-82.
พระราชบัญญัติประกันสังคม พศ. 2533 ราชกิจจานุเบกษาฉบับกฤษฎีกา. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 1]. Available from: https://www.sso.go.th/wpr/assets/upload/files_storage/sso_th/7d900b368467d904cf25f13b46f20e21.pdf
วิลาสินี ชาตะเมธีกุล, มิรา โครานา. ศึกษาสภาวการณ์การลาคลอดของแม่ กรุงเทพมหานคร ศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย รายงานวิจัยนมแม่ ปี 2548. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 1]. Available from: https://library.thaibf.com/handle/023548404.11/115
ศาชล เศรษฐไกรกุล, ชมพูนุช โตโพธ์ไทย, ฐิติกร โตโพธ์ไทย, ทักษพล ธรรมรังสี, สุลัดดา พวษ์อุทธา, วาทินี คุณเผือก, ภูษิต ประคองสาย. ความเป็นไปได้ของการขยายวันลาคลอดจาก 90 วันเป็น 180 วัน ในกลุ่มหญิงวัยทำงานในประเทศไทย. วารสารวิชาการสาธารณสุข 2558; 24(4):720-6.
โครงการสายใยรักแห่งครอบครัว คู่มือจัดตั้งมุมนมแม่ในสถานประกอบการ. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 2]. Available from: Available from: https://dol.thaihealth.or.th/resourcecenter/sites/default/files/documents/khuumuue...kaarcchadkaarmumnmaem_1-28.pdf
พระราชบัญญัติควบคุมการส่งเสริมการตลาดอาหารสำหรับทารกและเด็กเล็ก พศ. 2560. ชัยชนะเบื้องต้นของแม่และเด็กไทย สุขภาพคนไทย 2561; 50-54.
Thai Breastfeeding Center Digital library. คลังข้อมูลศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 2]. Available from: https://library.thaibf.com/
World Breastfeeding Trend Initiative (WBTi). Assessment report: Thailand 2015. 2019 Jun [Cited 2019 Jun 2]. Available from: https://www.worldbreastfeedingtrends.org/wbti-country-report.php?country_code=TH
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่เผยแพร่ในวารสารโภชนาการ เป็นลิขสิทธิ์ของสมาคมโภชนาการแห่งประเทศไทยฯ
