การพัฒนารูปแบบการบำบัดฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยยาเสพติด โดยการมีส่วนร่วมของชุมชนจังหวัดระยอง

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ (Action Research: AR) มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยยาเสพติดที่มีความเหมาะสมกับบริบทของจังหวัดระยองโดยใช้การมีส่วนร่วมของชุมชน ดำเนินการศึกษาในพื้นที่เป้าหมาย 2 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านท้ายโขด หมู่ 4 ตำบลหนองละลอก อำเภอบ้านค่าย จังหวัดระยอง และบ้านเนินสมบูรณ์ หมู่ 2 ตำบลคลองปูน อำเภอแกลง จังหวัดระยอง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีรูปแบบการดำเนินงานป้องกันและแก้ไขปัญหายาเสพติดอย่างโดดเด่นของจังหวัด เลือกตัวอย่างแบบเจาะจง สมัครใจเข้าร่วมโครงการ ได้แก่ 1) สหสาขาวิชาชีพที่เกี่ยวข้องในการดูแลผู้ป่วยยาเสพติดในชุมชน 2) ผู้ป่วยยาเสพติด และ 3) ญาติของผู้ป่วยยาเสพติด เก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่ม หมู่บ้านละ 15 คน รวมทั้งหมด 30 คน โดยใช้เทคนิคการวางแผนแบบมีส่วนร่วม (Appreciation Influence Control: AIC) ใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา (Content analysis) ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของข้อมูล ด้วยการวิเคราะห์สามเส้า (triangulation) ระยะเวลาศึกษาตั้งแต่เดือนกันยายน 2563 ถึงมิถุนายน 2564

ผลการศึกษาพบว่า รูปแบบการดำเนินงานบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยยาเสพติดในพื้นที่เป้าหมาย 2 หมู่บ้านมีกระบวนการดำเนินงานที่คล้ายกัน มีการสร้างความเข้มแข็งในชุมชน ตามหลักการ 9 ขั้นตอน โดยการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ผู้นำชุมชน/ภาคประสังคม ในการค้นหา ป้องกัน และแก้ไขปัญหายาเสพติดของชุมชน มีหน่วยงานภาครัฐเป็นที่ปรึกษา ดังนั้น เพื่อให้รูปแบบการดำเนินงานบำบัดรักษาและฟื้นฟูสมรรถภาพผู้ป่วยยาเสพติดมีความเหมาะสมกับบริบทของจังหวัด ควรมีหลักการดำเนินงาน 3 ส่วนคือ การจัดการดูแลผู้ป่วย (Case Management) การดูแลแบบองค์รวมในการฟื้นฟูสมรรถสภาพ (Holistic Rehabilitation) และ ภาคีเครือข่าย (Network) เพื่อให้กระบวนการความร่วมมือในการประเมิน วางแผน จัดการและให้คำปรึกษาในการเลือกหนทางรักษา เพื่อให้ผู้ป่วยยาเสพติดได้รับการดูแลตามความต้องการที่จำเป็นอย่างมีคุณภาพ และมีประสิทธิภาพ โดยอาศัยการสื่อสาร และการจัดการทรัพยากรที่ดี