ความชุกและปัจจัยทางการยศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับอาการผิดปกติระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูกที่เกิดขึ้นเนื่องจากการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยของพยาบาลและผู้ช่วยพยาบาลในหอผู้ป่วยวิกฤตผู้ใหญ่ โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

บทนำ: ความผิดปกติของระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูกเป็นปัญหาสุขภาพจากการทำงานที่พบบ่อยในพยาบาลและ    ผู้ช่วยพยาบาล โดยเฉพาะในหอผู้ป่วยวิกฤตซึ่งต้องมีการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยเป็นประจำ

วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาความชุกและปัจจัยทางการยศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับอาการผิดปกติของระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูก (Musculoskeletal Disorders: MSDs) จากการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยของพยาบาลและผู้ช่วยพยาบาลในหอผู้ป่วยวิกฤตผู้ใหญ่ โรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา

วิธีการ การวิจัยเชิงพรรณนาภาคตัดขวาง (cross-sectional descriptive study) กลุ่มตัวอย่างเป็นพยาบาลและผู้ช่วยพยาบาล จำนวน 92 คน เครื่องมือประกอบด้วย 1) แบบสอบถามข้อมูลส่วนบุคคล 2) แบบสอบถามอาการระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูก (แบบสอบถามนอร์ดิก) 3) แบบประเมินท่าทางการทำงาน (Rapid Entire Body Assessment: REBA) และ 4) แบบประเมินความเครียด ST-5 ได้รับแบบสอบถามกลับคืน 88 ชุด (ร้อยละ 95.70) วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน ได้แก่ Chi-square, Fisher’s exact test, Unpaired t-test, Mann–Whitney U test และ Multiple logistic regression

ผลการศึกษา พบว่าความชุกของอาการผิดปกติระบบกล้ามเนื้อและโครงสร้างกระดูกในช่วง 7 วัน และ 12 เดือนที่ผ่านมา เท่ากับร้อยละ 43.18 และ 72.73 ตามลำดับ โดยบริเวณที่พบบ่อยที่สุดคือไหล่ (ร้อยละ 46.59) และที่พบรองลงมาคือหลังส่วนล่าง (ร้อยละ 45.45) การประเมินท่าทางด้วยแบบประเมิน REBA พบว่ามีความเสี่ยงอยู่ในระดับปานกลางถึงสูงต่อการเกิด MSDs ปัจจัยที่สัมพันธ์กับการเกิดอาการผิดปกติในช่วง 7 วันที่ผ่านมาอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p ≤ 0.05) ได้แก่ สถานภาพสมรส ความเครียดระดับมากถึงมากที่สุด  และการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยลุกนั่งบนเตียงด้วยท่าทางไม่ถูกต้อง ส่วนในช่วง 12 เดือนที่ผ่านมา ปัจจัยที่สัมพันธ์กันคือดัชนีมวลกายที่มากกว่า 24.99 กก./ตร.ม.

สรุป พยาบาลและผู้ช่วยพยาบาลในหอผู้ป่วยวิกฤตมีความชุกของ MSDs สูง โดยมีปัจจัยที่เกี่ยวข้องทั้งด้านการยศาสตร์ ร่างกาย และจิตสังคม การจัดการด้านการยศาสตร์ เช่น การฝึกอบรมการยกผู้ป่วยอย่างถูกท่าการใช้เครื่องทุ่นแรง และการส่งเสริมสุขภาพกายและจิตของบุคลากร เป็นแนวทางสำคัญในการลดความเสี่ยงและป้องกันการเกิด MSDs