ระบบการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายในชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เพื่อพัฒนาและศึกษาผลของระบบการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายในชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน ในพื้นที่ความรับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลหนองพะลาน อำเภอเมืองนครราชสีมา จังหวัดนครราชสีมา ผู้เข้าร่วมการวิจัยประกอบด้วย เจ้าหน้าที่สาธารณสุข ผู้นำชุมชน เจ้าหน้าที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ผู้ดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายและญาติ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน รวมจำนวน 50 คน พระสงฆ์ 5 รูป และประชาชนในพื้นที่ จำนวน 216 คน เครื่องมือการวิจัยประกอบด้วย 1) แนวคำถามการอภิปรายกลุ่ม จำนวน 3 ชุด 2) แบบประเมินแนวปฏิบัติการบริหารจัดการวัสดุอุปกรณ์ที่จำเป็นต่อการดูแลผู้ป่วย 3) แบบประเมินความถูกต้องของการปฏิบัติการดูแลผู้ป่วย 4) แนวคำถามกึ่งโครงสร้างสำหรับการสนทนากลุ่ม 5) แบบทดสอบความรู้ในการดูแลผู้ป่วย มีค่าความเชื่อมั่น .73 6) แบบสอบถามการรับรู้สมรรถนะในการดูแลผู้ป่วย มีค่าความเชื่อมั่น .95 7) แบบประเมินการรับรู้ประโยชน์ของระบบการดูแลผู้ป่วย มีค่าความเชื่อมั่น .96 และ 8) แบบประเมินความพึงพอใจต่อระบบการดูแลผู้ป่วย มีค่าความเชื่อมั่น .91 ดำเนินการ 4 ขั้นตอน ได้แก่ การศึกษาสภาพการณ์ปัจจุบัน การพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายในชุมชน โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน การใช้ระบบ และการประเมินผล และคืนข้อมูลสู่ชุมชน ในช่วงเดือนมีนาคมถึงเดือนกันยายน 2566 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน Wilcoxon signed-rank test และวิธีการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า ระบบการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ชุมชนดำเนินการอยู่ ยังขาดการบริหารจัดการที่ดี ระบบที่พัฒนาขึ้นมีการดำเนินการที่สำคัญ 6 ด้าน ดังนี้ 1) การสร้างภาคีเครือข่ายการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้าย 2) การจัดหางบประมาณจากภาครัฐ ภาคเอกชน และการรับบริจาคทั้งในและนอกชุมชน 3) การจัดหาและบริหารวัสดุอุปกรณ์การแพทย์สำหรับผู้ป่วย 4) การจัดตั้งศูนย์สุขใจใกล้บ้าน เพื่อการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายในชุมชน 5) การพัฒนาศักยภาพผู้ให้การดูแลผู้ป่วยในชุมชน และ 6) การดูแลผู้ป่วยที่บ้านโดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุข อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน และผู้นำชุมชน หลังจากใช้ระบบการดูแลกับผู้ป่วยติดเตียง 6 ราย และผู้ป่วยระยะสุดท้าย 2 ราย เป็นเวลา 3 เดือน พบว่า ผู้ป่วยติดเตียงมีอาการดีขึ้น 2 ราย ส่วนที่เหลืออาการคงที่ และผู้ป่วยระยะสุดท้ายทั้ง 2 ราย เสียชีวิตอย่างสงบที่บ้าน โดยภาพรวม กลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้องมีการรับรู้ประโยชน์ของระบบและความพึงพอใจต่อระบบในระดับมากที่สุด (M = 46.32, SD = 3.87 และ M = 32.14, SD = 2.46 ตามลำดับ) ส่วนประชาชนในพื้นที่มีการรับรู้ประโยชน์ของระบบและความต้องการระบบในระดับมาก (M = 43.22, SD = 5.88 และ M = 4.50, SD = .46 ตามลำดับ)

จากการวิจัยครั้งนี้มีข้อเสนอแนะว่า หน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรสนับสนุนให้ชุมชนและหน่วยบริการสุขภาพปฐมภูมิ นำระบบการดูแลผู้ป่วยติดเตียงและผู้ป่วยระยะสุดท้ายในชุมชน โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน ที่พัฒนาขึ้นนี้ ไปประยุกต์ใช้อย่างเหมาะสมตามบริบทของแต่ละชุมชน