การพัฒนารูปแบบการป้องกันควบคุมโรคความดันโลหิตสูงและหลอดเลือดสมอง ในพื้นที่เขตเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาและประเมินประสิทธิผลของรูปแบบการป้องกันและควบคุมโรคความดันโลหิตสูงและโรคหลอดเลือดสมองในเขตเมือง การวิจัยมี 3 ระยะ คือ 1) ระยะเตรียมการ 2) ระยะดำเนินการตามรูปแบบ และ 3) ระยะประเมินผล รูปแบบดังกล่าว ได้รับการพัฒนาโดยใช้วิธีการวิจัยเชิงปฏิบัติการตามแนวคิดของเคมมิสและแม็คแท็กการ์ท ซึ่งประกอบด้วย 4 ขั้นตอน คือ การวางแผน การดำเนินการ การสังเกตผล และการสะท้อนผล ผู้ร่วมวิจัยทั้งหมด 46 คน ประกอบด้วย ผู้รับผิดชอบงานศูนย์สุขภาพชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุข อาสาสมัครควบคุมโรค แกนนำ และประชาชนในชุมชนในหมู่บ้าน A จังหวัดสุราษฎร์ธานี เสริมพลังอำนาจ ด้วย 5 กิจกรรม ได้แก่ 1) การอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับโรคความดันโลหิตสูงและการบริโภคอาหารเค็ม 2) การตรวจวัดความเค็มในอาหาร 3) การส่งเสริมการออกกำลังกาย 4) การวัดความดันโลหิตและการส่งต่อข้อมูล ให้ศูนย์สุขภาพชุมชนดูแล และ 5) การรณรงค์งดบุหรี่และแอลกอฮอล์ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ ด้วยสถิติ เชิงพรรณนา และ paired t-test วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา
ผลการวิจัย พบว่า หลังการดำเนินโครงการคะแนนความรู้โรคความดันโลหิตสูง และความรู้การบริโภคอาหารเค็มเพิ่มขึ้น อย่างมีนัยสำคัญ (p<0.001) ระดับโซเดียมในอาหารของครัวเรือนลดลงจากค่าเฉลี่ย 0.72±0.48 mg/dL เหลือ 0.69±0.24 mg/dL ลดลง 0.03 mg/dL ซึ่งไม่แตกต่างกัน (p=0.62) ระดับความดันโลหิตซิสโตลิค เฉลี่ยลดลงจาก 119.67±12.31 mmHg ก่อนดำเนินการ เป็น 113.03±13.48 mmHg หลังดำเนินการ (p<0.001) ขณะที่ระดับความดันโลหิตไดแอสโตลิคเฉลี่ยลดลงจาก 78.50±9.39 mmHg ก่อนดำเนินการ เป็น 72.80±10.19 mmHg หลังดำเนินการ (p<0.001) จำนวนผู้ออกกำลังกายแบบกลุ่มในหมู่บ้านเพิ่มขึ้น 32 คน แทนการออกกำลังกายแบบเดิม ซึ่งต้องเดินทางไปออกกำลังกายนอกหมู่บ้าน การถอดบทเรียนจากการดำเนินงาน พบว่า รูปแบบที่พัฒนาขึ้นนี้มีประโยชน์ต่อประชาชนในหมู่บ้านโดยตรงในด้านสุขภาพ สามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตประจำวันได้ แกนนำชุมชนได้เสนอให้เทศบาลเมืองสนับสนุนอุปกรณ์การออกกำลังกาย และพัฒนาสถานที่ในการออกกำลังกายเพิ่มเติมให้ได้มาตรฐาน รวมถึงสนับสนุนเครื่องวัดระดับโซเดียมในอาหาร เพื่อให้การดำเนินกิจกรรมดังกล่าวมีความต่อเนื่องและยั่งยืน
สรุปได้ว่า การพัฒนารูปแบบดังกล่าว สามารถเพิ่มความรู้ ส่งเสริมพฤติกรรมสุขภาพที่เหมาะสม และลดความเสี่ยงของโรคได้ ซึ่งสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในบริบทของเขตเมืองอื่น ๆ ได้