การวิเคราะห์ผลการขับเคลื่อนงานป้องกันควบคุมโรคภายใต้การกระจายอำนาจ สู่องค์การบริหารส่วนจังหวัด เขตสุขภาพที่ 3 โดยใช้กรอบแนวคิด 593 Model

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์กระบวนการดำเนินการและความสำเร็จในการดำเนินนโยบาย ของกรมควบคุมโรค โดยใช้ระเบียบวิธีการวิจัยเชิงนโยบาย เก็บข้อมูลทั้งเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณผ่านการสำรวจและสัมภาษณ์ โดยเลือกภารกิจหลัก 3 ประการ สำหรับการวิเคราะห์ ได้แก่ (1) การป้องกันและควบคุมโรคเบาหวานและความดันโลหิตสูง (2) การรายงานโรคตามพระราชบัญญัติโรคติดต่อ พ.ศ. 2558 และ (3) การป้องกันอุบัติเหตุทางถนน กลุ่มตัวอย่างสังกัดกระทรวงสาธารณสุขและกระทรวงมหาดไทย จำนวน 728 คน จาก 5 กลุ่ม ได้แก่ ผู้บริหารนโยบายระดับจังหวัด 50 คน ผู้บริหารนโยบายระดับอำเภอ 90 คน ผู้บริหารนโยบายระดับตำบล 60 คน เจ้าหน้าที่สาธารณสุข 108 คน และ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) 420 คน คัดเลือกโดยใช้การสุ่มแบบคลัสเตอร์ 30 กลุ่ม เครื่องมือมีค่าความตรงเชิงเนื้อหาข้อคำถามตรงกับวัตถุประสงค์ เท่ากับ 0.5-1.0 และค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ 0.92 วิเคราะห์ข้อมูลด้วย ค่าร้อยละและค่าเฉลี่ย ผลการวิจัยพบ 4 ประเด็น คือ 1) ระบบข้อมูลสารสนเทศ พบว่า แนวทางจากส่วนกลางมีความชัดเจน มีการถ่ายทอดแนวทางทุกปี นโยบายของผู้บริหารการเมืองในพื้นที่ให้ความสำคัญกับข้อมูลที่ใช้ในการป้องกันควบคุมโรค ข้อมูลสารสนเทศขององค์การบริหารส่วนจังหวัดใช้ฐานเดียวกับของสาธารณสุข ตัวชี้วัดของ 2 กระทรวง ไม่สอดรับกัน สำนักงานสาธารณสุขอำเภอมีบทบาทติดตามกำกับงานน้อยลง การขับเคลื่อนงานในระดับอำเภอผ่านคณะกรรมการพัฒนาคุณภาพชีวิตอำเภอ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลถ่ายโอนมีการรายงานข้อมูลไม่ต่อเนื่อง ผลงานต่ำกว่าไม่ถ่ายโอน องค์การบริหารส่วนจังหวัดไม่มีการกำกับที่ชัดเจน และยังพบว่า มีโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลไม่ขอรับการติดตามงานในการประชุมประจำเดือน 2) ระบบการสอบสวนโรค โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลถ่ายโอนได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าพนักงานควบคุมโรคติดต่อ เมื่อพบผู้ป่วย ต้องขออนุมัติจากนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดก่อนจึงทำให้ลงพื้นที่ได้ช้า และด้วยมีภาระงานมากจึงต้องเลือกที่จะปฏิบัติการควบคุมการระบาดของโรคในพื้นที่ที่ควบคุมได้ดี พบว่า มีสำนักงานสาธารณสุขอำเภอช่วยสนับสนุน มีการเปิดศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉินระดับตำบล องค์การบริหารส่วนตำบลและเทศบาลตำบล ยังคงสนับสนุนการควบคุมโรคระบาด 3) ระบบติดตามประเมินผลทุกระดับมีการติดตามงานทุกเดือน โดยผู้ว่าราชการจังหวัดจัดการประชุมผู้บริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดประชุมคณะกรรมการวางแผนและประเมินผลทุกเดือน ระดับอำเภอมีการประชุมคณะกรรมการประสานงานสาธารณสุขระดับอำเภอ ประชุมผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ประชุมหัวหน้าส่วนราชการอำเภอ กำนันผู้ใหญ่บ้าน 4) ผลลัพธ์หรือผลสำเร็จของการดำเนินงาน พบว่า อสม. มีความพึงพอใจต่อนโยบายป้องกันควบคุมโรคระดับมาก มีความรู้และการปฏิบัติกิจกรรมอยู่ในระดับดี มีข้อเสนอให้เร่งสร้างข้อตกลงและรูปแบบการขับเคลื่อนงานป้องกันควบคุมโรคระหว่างสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดและองค์กรส่วนท้องถิ่นทุกระดับ รวมทั้งให้มุ่งเน้นระบบข้อมูลสารสนเทศที่มีการเชื่อมต่อกัน การตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข และการติดตามประเมินงาน