การควบคุมป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ในกลุ่มที่มีพฤติกรรมเสี่ยงในบริบทการถ่ายโอนภารกิจ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลไปองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในเขตสุขภาพที่ 8 ปี พ.ศ. 2566

บทคัดย่อ

การศึกษามีวัตถุประสงค์ เพื่อเปรียบเทียบผลการดำเนินงานตามแผนงานควบคุมป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี (OV-CCA) ระหว่างพื้นที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลถ่ายโอนภารกิจไปองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นกับพื้นที่ยังไม่ถ่ายโอนในเขตสุขภาพที่ 8 ปี พ.ศ. 2566 ดำเนินการศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบไปข้างหน้า (Prospective analytic study) ระหว่าง 1 มกราคม-30 กันยายน 2566 เลือกพื้นที่โดยใช้การสุ่มแบบเจาะจง (Purposive sampling) พื้นที่ถ่ายโอนคือ ตำบลโคกใหญ่ อำเภอโนนสัง จังหวัดหนองบัวลำภู และพื้นที่ไม่ถ่ายโอนคือ ตำบลห้วยทราย อำเภอพิบูลย์รักษ์ จังหวัดอุดรธานี

ผลการศึกษาพบว่า คุณลักษณะส่วนบุคคลของกลุ่มตัวอย่างทั้ง 2 พื้นที่มีความคล้ายคลึงกันได้แก่ เพศ อายุ การศึกษา อาชีพ ประวัติการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับ ประวัติการรักษาพยาธิใบไม้ตับ และพฤติกรรมการรับประทานปลาน้ำจืดเกล็ดขาวแบบดิบหรือสุกๆ ดิบๆ รวมทั้งความรู้ ความเชื่อและพฤติกรรมการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี แผนงานการดำเนินงาน ได้แก่ การตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับ การอบรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การรักษาผู้ติดเชื้อ การตรวจติดตามการรักษา และการตรวจติดเชื้อซ้ำ ดำเนินงานได้ร้อยละ 100 ทั้ง 2 พื้นที่ ยกเว้นพื้นที่ไม่ถ่ายโอนตรวจการติดเชื้อซ้ำได้ ร้อยละ 96.5

โดยการตรวจคัดกรองก่อนดำเนินการพบพื้นที่ไม่ถ่ายโอนติดเชื้อสูงกว่าพื้นที่ถ่ายโอนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) หลังดำเนินการพบอัตราติดเชื้อซ้ำในพื้นที่ถ่ายโอนสูงกว่าพื้นที่ไม่ถ่ายโอนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) โดยสรุปทั้ง 2 พื้นที่ สามารถดำเนินการตามแผนงานควบคุมป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีได้ตามเป้าหมาย หากมีแผนงานชัดเจนและสนับสนุนทรัพยากรที่เพียงพอต่อการดำเนินงาน แต่ควรประเมิน ติดตามและส่งเสริมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมให้เหมาะสมกับบริบทของกลุ่มติดเชื้อซ้ำโดยเฉพาะพื้นที่ถ่ายโอน