การศึกษาคุณสมบัติการวัดตามเกณฑ์การวินิจฉัยภาวะสมองเสื่อมของแบบทดสอบสมรรถภาพความจำ 14 ข้อคำถามในการคัดกรองภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงบรรยายนี้เพื่อศึกษาคุณสมบัติการวัดตามเกณฑ์การวินิจฉัยภาวะสมองเสื่อมของแบบทดสอบสมรรถภาพความจำ 14 ข้อคำถามในการคัดกรองภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุ กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไป อาศัยอยู่ในชุมชนพื้นที่จังหวัดฉะเชิงเทราและจังหวัดนครราชสีมา จำนวน 765 คน เก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามข้อมูลทั่วไป แบบทดสอบสมรรถภาพความจำ 14 ข้อคำถาม แบบทดสอบ MMSE-Thai-2002 แบบทดสอบ MoCA test ฉบับภาษาไทย และการวินิจฉัยของแพทย์ตามเกณฑ์การวินิจฉัย DSM-5 criteria ซึ่งใช้เป็นมาตรฐาน วิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา ตรวจสอบการกระจายตัวของข้อมูลโดยใช้สถิติ Kolmogorov–Smirnov test พบว่าข้อมูลทั้งหมดมีการแจกแจงโค้งปกติ จึงวิเคราะห์หาความแม่นตรงตามเกณฑ์ของแบบทดสอบ 14 ข้อคำถาม เปรียบเทียบกับเครื่องมือมาตรฐานและการวินิจฉัยของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

ผลการศึกษาพบว่า ผู้สูงอายุ 765 คน มีผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่ามีภาวะสมองเสื่อม ร้อยละ 5.5  ภาวะการรู้คิดบกพร่องเล็กน้อย ร้อยละ 85.9 และร้อยละ 8.6 ไม่พบปัญหา คุณสมบัติการวัดตามความแม่นตรงตามเกณฑ์ของแบบทดสอบ 14 ข้อคำถาม มีค่าความเชื่อมั่น เท่ากับ 0.928 และเมื่อพิจารณาจุดตัดที่ 30 คะแนน แบบทดสอบมีค่าความไวในการคัดกรองภาวะสมองเสื่อมอยู่ในระดับค่อนข้างต่ำ ความจำเพาะและความแม่นยำอยู่ในระดับค่อนข้างสูง [sensitivity 10.34, specificity 94.91, accuracy 88.5, PPV 14.29, NPV 92.81, AUC-ROC 0.535] ในกลุ่มภาวะสมรรถภาพสมองบกพร่องระยะต้นแบบทดสอบมีค่าความไว อยู่ในระดับค่อนข้างสูง แต่มีความจำเพาะและความแม่นยำอยู่ในระดับค่อนข้างต่ำ [sensitivity 81.03, specificity 13.72, accuracy 18.82, PPV 7.15, NPV 89.81, AUC-ROC 0.485]

เมื่อพิจารณาเลือกจุดตัดคะแนนที่เหมาะสมใหม่คือมากกว่าหรือเท่ากับ 25 คะแนน จะพบว่าค่าความไว ความจำเพาะและความแม่นยำในกลุ่มที่มีภาวะสมรรถภาพสมองบกพร่องระยะต้นจะเพิ่มขึ้น [sensitivity 87.16, specificity 14.33, accuracy 24.71, PPV 14.46 NPV 87.04, AUC-ROC 0.507] แต่ในกลุ่มที่มีภาวะสมองเสื่อมกลับพบว่า ความจำเพาะมีค่าเพิ่มขึ้นแต่ค่าความไวและค่าความแม่นยำกลับลดลง [sensitivity 7.34, specificity 94.82, accuracy 82.35, PPV 19.05, NPV 86.03, AUC-ROC 0.525]

เมื่อนำไปใช้เพื่อการคัดกรองกลุ่มภาวะสมรรถภาพสมองบกพร่องระยะต้น แยกผู้ที่มีความเสี่ยงแยกออกจากกลุ่มผู้ที่ปกติ แบบทดสอบ 14 ข้อคำถามมีค่าความไวอยู่ในระดับค่อนข้างสูงแต่ความจำเพาะและความแม่นยำในระดับต่ำ การเลือกจุดตัดคะแนนมีผลโดยตรงกับค่าความไวและความจำเพาะ ซึ่งทั้ง 2 กลุ่มมีลักษณะที่ลดลงและเพิ่มขึ้นแบบตรงกันข้าม (trade-off)  เมื่อปรับจุดตัดค่าคะแนนใหม่ ดังนั้นจากผลการศึกษาในครั้งนี้ แบบทดสอบ 14 ข้อคำถาม ยังมีข้อจำกัดในประเด็นความไวและความจำเพาะที่ควรมีการศึกษาและปรับปรุงเพิ่มเติม