การพัฒนาโปรแกรมการส่งเสริมการจัดการอาการเบื่ออาหารในผู้สูงอายุไตเรื้อรัง

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิจัยเรื่องผลของโปรแกรมการส่งเสริมการจัดการอาการเบื่ออาหาร ในผู้สูงอายุโรคไตเรื้อรัง โดยนำเสนอกระบวนการพัฒนาโปรแกรมส่งเสริมการจัดการอาการเบื่ออาหารในผู้สูงอายุไตเรื้อรังระยะที่ 4-5 ที่ไม่ได้รับการบำบัดทดแทนไต การพัฒนาโปรแกรมฯ ประกอบด้วย 3 ขั้นตอน คือ (1) การศึกษาทบทวนวรรณกรรม (2) การจัดทำโปรแกรมตามแนวคิดการจัดการอาการและการสนทนาเพื่อเสริมสร้างแรงจูงใจ และ (3) การตรวจสอบคุณภาพ ความเป็นไปได้และการยอมรับได้ของโปรแกรมฯ โดยทำการตรวจสอบคุณภาพโปรแกรมฯ ด้วยการประเมินความตรงตามเนื้อหาจากผู้ทรงคุณวุฒิ 5 ท่าน ประเมินความเป็นไปได้และการยอมรับได้ของโปรแกรมฯ จากความคงอยู่ในโปรแกรมฯ (สัดส่วนของผู้เข้าร่วมโปรแกรมฯ จนเสร็จสิ้นต่อผู้เข้าร่วมโปแกรมฯ ทั้งหมด) และเปรียบเทียบผลลัพธ์ 5 ด้านของผู้เข้าร่วมโปรแกรมฯ จำนวน 29 คน ก่อนและหลังร่วมโปรแกรมฯ ด้วยสถิติ Pair t test และ Wilcoxon signed ranks test ผลการดำเนินการพบว่า ค่าดัชนีความตรงตามเนื้อหาของโปรแกรมฯ และคู่มือการส่งเสริมการจัดการอาการเบื่ออาหารสำหรับผู้สูงอายุโรคไตเรื้อรัง เท่ากับ 0.82 และ 0.75 ตามลำดับ อัตราคงอยู่ในโปรแกรมฯ เป็นร้อยละ 100 และผู้เข้าร่วมโปรแกรมฯ มีผลลัพธ์ดีขึ้น 4 ด้าน ได้แก่ ความรู้ในการจัดการต่ออาการเบื่ออาหาร (Z=4.30, p<.001) พฤติกรรมในการจัดการต่ออาการเบื่ออาหาร
(Z=4.62, p<.001) แรงจูงใจในการจัดการต่ออาการเบื่ออาหาร (Z=2.51, p<.001) และความพึงพอใจในการรับประทานอาหาร (t=7.75, p<.001) ส่วนผลลัพธ์ด้านอาการเบื่ออาหารไม่ดีขึ้น (Z=1.42, p=.157) ซึ่งเมื่อไม่ได้รับการบำบัดทดแทนไตโรคไตเรื้อรังจะมีการดำเนินโรคและอาการของโรค (รวมทั้งอาการเบื่ออาหาร) เพิ่มมากขึ้นตามระยะเวลา จึงอาจเป็นปัจจัยที่ส่งผลให้โปรแกรมฯ ไม่สามารถช่วยลดอาการเบื่ออาหารได้

โปรแกรมฯ ที่พัฒนาขึ้นมีคุณภาพ เป็นไปได้และยอมรับได้ โดยแม้จะไม่สามารถลดอาการเบื่ออาหารได้ แต่ช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถจัดการต่ออาการเบื่ออาหารที่เกิดขึ้นได้ทำให้มีความพึงพอใจในการรับประทานอาหารมากขึ้น จึงควรมีประยุกต์ใช้โปรแกรมฯ ในผู้สูงอายุที่มีบริบทคล้ายคลึงกัน รวมทั้งควรมีการศึกษาวิจัยเพิ่มเติมโดยปรับโปรแกรมฯ นี้ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น