การศึกษาคุณสมบัติของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่เข้าสู่ระบบบริการ Stroke Fast Track แต่ไม่เข้าเกณฑ์การรับยาละลายลิ่มเลือด ณ โรงพยาบาลขอนแก่น
คำสำคัญ:
สาเหตุที่สามารถหลีกเลี่ยงได้, การขาดคุณสมบัติ, ยาละลายลิ่มเลือด, stroke fast track, สาเหตุที่ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้บทคัดย่อ
ความเป็นมาและวัตถุประสงค์: วัตถุประสงค์หลักคือศึกษาสาเหตุ และ/หรือข้อห้ามที่มีผลให้แพทย์ตัดสินใจไม่ให้ยาละลายลิ่มเลือดแก่ผู้ป่วยภาวะสมองขาดเลือดเฉียบพลัน วัตถุประสงค์รอง ได้แก่ ศึกษาสัดส่วนของผู้ป่วยภาวะสมองขาดเลือดเฉียบพลัน โรคหลอดเลือดสมองแตก และผู้ป่วยที่มีอาการเหมือนโรคหลอดเลือดสมองแต่ไม่ได้มีสาเหตุจากโรคหลอดเลือดสมอง (stroke-mimic) รวมทั้งศึกษาผลการ ดำเนินการ Stroke fast track
วัสดุและวิธีการ: รวบรวมข้อมูลของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่เข้าสู่ระบบบริการ Stroke fast track ในช่วงเวลาที่กำหนด โดยเก็บข้อมูลอายุ เพศ อาชีพ โรคประจำตัว ยาที่ใช้ประจำ เวลาที่เริ่มมีอาการ หรือล่าสุดที่ผู้ป่วยยังมีอาการเป็นปกติ สัญญาณชีพ ความรุนแรงของอาการโดยประเมินด้วย National Institutes of Health Stroke Scale (NIHSS) และ modified Rankin scale (mRS) เวลาที่มาถึงโรงพยาบาล เวลาปรึกษา และเวลาที่อายุรแพทย์ประสาทวิทยามาถึง เวลาที่ส่งตรวจ เวลาที่รายงานผลตรวจ และผลตรวจ ทางห้องปฏิบัติการ เวลาที่ขอและทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมอง ผลตรวจทางรังสีวินิจฉัย เวลาที่เริ่มให้ ยาละลายลิ่มเลือด และข้อห้ามของการให้ยาดังกล่าว แล้วนำข้อมูลเหล่านี้มาวิเคราะห์โดยวิธีทางสถิติ
ผลการศึกษา: ผู้ป่วย 181 รายที่เข้าเกณฑ์ Stroke fast track มีผู้ป่วย 1 ราย ไม่ได้เข้าระบบบริการ เนื่องจากทางโรงพยาบาลปิดให้บริการเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ และได้ส่งตัวไปโรงพยาบาลแห่งอื่น จึงเหลือ ผู้ป่วยที่ทำการศึกษาจำนวน 180 ราย มีผู้ป่วย 9 ราย (ร้อยละ 5) มีอาการเหมือนผู้ป่วยที่มีอาการเหมือนโรคหลอดเลือดสมอง แต่ไม่ได้มีสาเหตุจากโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วย 39 ราย (ร้อยละ 19.44) เป็นโรคหลอดเลือดสมองแตก และอีก 136 ราย (ร้อยละ 75.56) มีภาวะสมองขาดเลือดเฉียบพลัน โดยในผู้ป่วยเหล่านี้ มี 50 ราย (ร้อยละ 36.76) ได้รับยาละลายลิ่มเลือด และพบว่ามีผู้ป่วยจำนวน 17 ราย (ร้อยละ 34) ได้รับยาตามเป้าหมาย คือภายใน 60 นาที สาเหตุที่สามารถหลีกเลี่ยงได้ซึ่งทำให้ผู้ป่วยไม่ได้รับยาละลายลิ่มเลือด ได้แก่ ความล่าช้าในการรายงานผลตรวจทางห้องปฏิบัติการจำนวน 2 ราย (ร้อยละ 2.33) ไม่ได้ปรึกษาอายุรแพทย์ประสาทวิทยาจำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1.16) ความล่าช้าของอายุรแพทย์ประสาทวิทยาจำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1.16) และไม่มีญาติที่ตัดสินใจการรักษาจำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1.16) นอกจากนี้สาเหตุที่ไม่อาจ หลีกเลี่ยงได้ ได้แก่ มีเกณฑ์คัดออกของ Stroke fast track จำนวน 74 ราย (ร้อยละ 86.05) ความคลาดเคลื่อนของเวลาที่เริ่มมีอาการจำนวน 5 ราย (ร้อยละ 5.81) ญาติปฏิเสธการให้ยาละลายลิ่มเลือดจำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1.16) และเอกซเรย์คอมพิวเตอร์สมองมีลักษณะที่มีความเสี่ยงสูงจำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1.16)
สรุป: การศึกษานี้พบว่าผู้ป่วยที่เข้าสู่ระบบบริการ Stroke fast track ส่วนใหญ่เป็นผู้ป่วยที่มีโอกาสได้รับยาละลายลิ่มเลือด แต่มีจำนวนถึง 1 ใน 3 ที่ไม่ได้รับยาดังกล่าว โดยมีเหตุผลทั้งที่หลีกเลี่ยงได้และไม่ได้ ซึ่งหากนำไปทบทวนปรับปรุงระบบ จะสามารถพัฒนาแก้ไขสาเหตุดังกล่าวได้
เอกสารอ้างอิง
2. Hanchaiphiboolkul S, Poungvarin N, Nidhinandana S, Suwanwela NC, Puthkhao P, Towanabut S, et al. Prevalence of stroke and stroke risk factors in Thailand: Thai Epidemiologic Stroke (TES) Study. J Med Assoc Thai. 2011; 94(4): 427-36.
3. National Institute of Neurological D, Stroke rt PASSG. Tissue plasminogen activator for acute ischemic stroke. The New England journal of medicine. 1995;333(24):1581-7.
4. Hacke W, Kaste M, Bluhmki E, Brozman M, Dávalos A, Guidetti D, et al. Thrombolysis with alteplase 3 to 4.5 hours after acute ischemic stroke. N Engl J Med. 2008; 359(13): 1317-29.
5. Powers WJ, Rabinstein AA, Ackerson T, Adeoye OM, Bambakidis NC, Becker K, et al. 2018 Guidelines for the Early Management of Patients With Acute Ischemic Stroke: A Guideline for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association.Stroke. 2018; 49(3): e46-e110.
6. ทัศนีย์ ตันติฤทธิศักดิ์, บรรณาธิการ. แนวทางการ รักษาโรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตันสำหรับ แพทย์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: หจก. จีซัคเซส พริ้นติ้ง; 2555.
7. Pidaparthi L, Kotha A, Aleti VR, Kohat AK, Kandadai MR, Turaga S, et al. Factors influencing nonadministration of thrombolytic therapy in early arrival strokes in a university hospital in Hyderabad, India. Ann Indian Acad Neurol. 2016; 19(3): 351-5.
8. Koennecke HC, Nohr R, Leistner S, Marx P. Intravenous tPA for ischemic stroke team performance over time, safety, and efficacy in a single-center, 2-year experience. Stroke. 2001; 32(5): 1074-8.
9. Katzan IL, Furlan AJ, Lloyd LE, Frank JI, Harper DL, Hinchey JA, et al. Use of tissue-type plasminogen activator for acute ischemic stroke: the Cleveland area experience. JAMA. 2000; 283(9): 1151-8.
10. Barber PA, Zhang J, Demchuk AM, Hill MD, Buchan AM. Why are stroke patients excluded from TPA therapy? An analysis of patient eligibility. Neurology. 2001; 56(8): 1015-20.
11. Van den Berg JS, de Jong G. Why ischemic stroke patients do not receive thrombolytic treatment: results from a general hospital. Acta Neurol Scand. 2009; 120(3): 157-60.
12. Cocho D, Belvís R, Martí-Fàbregas J, Molina-Porcel L, Díaz-Manera J, Aleu A, et al. Reasons for exclusion from thrombolytic therapy following acute ischemic stroke. Neurology. 2005; 64(4): 719-20.
13. O’Connor RE, McGraw P, Edelsohn L. Thrombolytic therapy for acute ischemic stroke: why the majority of patients remain ineligible for treatment. Ann Emerg Med. 1999; 33(1): 9-14.
14. Hosseininezhad M, Sohrabnejad R. Stroke mimics in patients with clinical signs of stroke. Caspian J Intern Med. 2017; 8(3): 213-6.
15. Dupre CM, Libman R, Dupre SI, Katz JM, Rybinnik I, Kwiatkowski T. Stroke chameleons. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2014; 23(2): 374-8.
16. Hand PJ, Kwan J, Lindley RI, Dennis MS, Wardlaw JM. Distinguishing between stroke and mimic at the bedside: the brain attack study. Stroke. 2006; 37(3): 769-75.
17. Kose A, Inal T, Armagan E, Kıyak R, Demir AB. Conditions that mimic stroke in elderly patients admitted to the emergency department. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2013; 22(8): e522-7.
18. Vilela P. Acute stroke differential diagnosis: Stroke mimics. Eur J Radiol. 2017; 96: 133-44.
19. Fernandes PM, Whiteley WN, Hart SR, Al-Shahi Salman R. Strokes: mimics and chameleons. Pract Neurol. 2013; 13(1): 21-8.
20. Jauch EC, Saver JL, Adams HP, Bruno A, Connors JJ, Demaerschalk BM, et al. Guidelines for the early management of patients with acute ischemic stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2013; 44(3): 870947.
21. Wijdicks EF, Sheth KN, Carter BS, Greer DM, Kasner SE, Kimberly WT, et al. Recommendations for the management of cerebral and cerebellar infarction with swelling: a statement for healthcare professionals from the American Heart Association/American Stroke Association. Stroke. 2014; 45(4): 1222-38.
22. Patel SC, Levine SR, Tilley BC, Grotta JC, Lu M, Frankel M, et al. Lack of clinical significance of early ischemic changes on computed tomography in acute stroke. JAMA. 2001; 286(22): 2830-8.
23. Hacke W, Kaste M, Fieschi C, Toni D, Lesaffre E, von Kummer R, et al. Intravenous thrombolysis with recombinant tissue plasminogen activator for acute hemispheric stroke. The European Cooperative Acute Stroke Study (ECASS). JAMA. 1995; 274(13): 1017-25.
24. C RM, George B, Lawrence B, J.M. BA, David DA, Mary d, et al. Standards of medical care in diabetes 2018. Diabetes Care. 2018; 41: S61.
25. Sridharan SE, Unnikrishnan JP, Sukumaran S, Sylaja PN, Nayak SD, Sarma PS, et al. Incidence, types, risk factors, and outcome of stroke in a developing country: the Trivandrum Stroke Registry. Stroke. 2009; 40(4): 1212-8.
26. Nilanont Y, Nidhinandana S, Suwanwela NC, Hanchaiphiboolkul S, Pimpak T, Tatsanavivat P, et al. Quality of acute ischemic stroke care in Thailand: a prospective multicenter countrywide cohort study. J Stroke Cerebrovasc Dis. 2014; 23(2): 213-9.
27. Kistler JP. The risk of embolic stroke. Another piece of the puzzle. N Engl J Med. 1994; 331: 1517-9.
28. Arboix A, Alió J. Cardioembolic stroke: clinical features, specific cardiac disorders and prognosis. Curr Cardiol Rev. 2010; 6(3): 150-61.
29. Adams HP, Davis PH, Leira EC, Chang KC, Bendixen BH, Clarke WR, et al. Baseline NIH Stroke Scale score strongly predicts outcome after stroke: A report of the Trial of Org 10172 in Acute Stroke Treatment (TOAST). Neurology. 1999; 53(1): 126-31.
30. Dharmasaroja PA, Muengtaweepongsa S, Pattaraarchachai J, Dharmasaroja P. Intracerebral hemorrhage following intravenous thrombolysis in Thai patients with acute ischemic stroke. J Clin Neurosci. 2012; 19(6): 799-803.
31. Weisscher N, Vermeulen M, Roos YB, de Haan RJ. What should be defined as good outcome in stroke trials; a modified Rankin score of 0-1 or 0-2? J Neurol. 2008; 255(6): 867-74.
32. Committee ESOEE, Committee EW. Guidelines for management of ischaemic stroke and transient ischaemic attack 2008. Cerebrovasc Dis. 2008; 25(5): 457-507.
33. Salintip K, Pawut M. Factors Associated with Symptomatic Intracerebral Hemorrhage after Thrombolytic Therapy in Acute Ischemic Stroke. Thai Journal of Neurology. 2014; 30: 16-23.
34. Rodríguez-Rivera IV, Santiago F, Estapé ES, González-Sepúlveda L, Brau R. Impact of Day of the Week and Time of Arrival on Ischemic Stroke Management. P R Health Sci J. 2015; 34(3): 164-9.
35. Palumbo V, Boulanger JM, Hill MD, Inzitari D, Buchan AM, Investigators C. Leukoaraiosis and intracerebral hemorrhage after thrombolysis in acute stroke. Neurology. 2007; 68(13): 1020-4.
36. Pantoni L, Fierini F, Poggesi A. Thrombolysis in acute stroke patients with cerebral small vessel disease. Cerebrovasc Dis. 2014; 37(1): 5-13.
37. Charidimou A, Pasi M, Fiorelli M, Shams S, von Kummer R, Pantoni L, et al. Leukoaraiosis, Cerebral Hemorrhage, and Outcome After Intravenous Thrombolysis for Acute Ischemic Stroke: A Meta-Analysis (v1). Stroke. 2016; 47(9): 2364-72.
38. Saulle MF, Schambra HM. Recovery and Rehabilitation after Intracerebral Hemorrhage. Semin Neurol. 2016; 36(3): 306-12.
39. Fogelholm R, Murros K, Rissanen A, Avikainen S. Long term survival after primary intracerebral haemorrhage: a retrospective population based study. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2005; 76(11): 1534-8.
40. Paolucci S, Antonucci G, Grasso MG, Bragoni M, Coiro P, De Angelis D, et al. Functional outcome of ischemic and hemorrhagic stroke patients after inpatient rehabilitation: a matched comparison. Stroke. 2003; 34(12): 2861-5.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ข้อความภายในบทความที่ตีพิมพ์ในวารสารสมาคมโรคหลอดเลือดสมองไทยเล่มนี้ ตลอดจนความรับผิดชอบด้านเนื้อหาและการตรวจร่างบทความเป็นของผู้นิพนธ์ ไม่เกี่ยวข้องกับกองบรรณาธิการแต่อย่างใด การนำเนื้อหา ข้อความหรือข้อคิดเห็นของบทความไปเผยแพร่ ต้องได้รับอนุญาตจากกองบรรณาธิการอย่างเป็นลายลักษณ์อักษร ผลงานที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารเล่มนี้ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสาร
