การทบทวนชีวิตในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งระยะท้าย: บทบาทของพยาบาลในการส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณ
คำสำคัญ:
การทบทวนชีวิต, ความผาสุกทางจิตวิญญาณ, ผู้สูงอายุ, ผู้ป่วยมะเร็งระยะท้ายบทคัดย่อ
ความผาสุกทางจิตวิญญาณ (spiritual well-being) เป็นความรู้สึกรับรู้ถึงภาวะสุขสงบในจิตใจ ผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งระยะท้ายจะรับรู้ว่าเป็นโรคที่รักษาไม่หาย ชีวิตเข้าใกล้ความตาย และเกิดความรู้สึกสูญเสีย สับสน หมดคุณค่าในตนเอง มีความกังวลมากขึ้นเกี่ยวกับเป้าหมายในชีวิตที่ต้องเปลี่ยนไป เกิดความทุกข์ทรมานทางจิตวิญญาณ อาจเกิดภาวะซึมเศร้า แยกตัว ตลอดจนมีปฏิสัมพันธ์ลดลง
การส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยโรคมะเร็งระยะท้ายจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีความเข้าใจในศักยภาพตนเองตามความเป็นจริงและยอมรับในสิ่งที่เป็นอยู่ สามารถเผชิญกับความเจ็บป่วยได้ และมีความพร้อมในการเตรียมตัวเพื่อเผชิญความตายในอนาคตได้ จึงเป็นบทบาทที่ท้าทายสำหรับพยาบาลในการส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณ การทบทวนชีวิต (life review) เป็นวิธีการหนึ่งที่สามารถช่วยเสริมสร้างหรือเพิ่มระดับความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งในระยะท้ายได้ รวมถึงสามารถเพิ่มศักยภาพของผู้สูงอายุในการเตรียมตัว วางแผนชีวิตในระยะเวลาที่เหลืออยู่เพื่อเผชิญความตายได้อย่างเหมาะสม ลดความลำบากใจของญาติและทีมผู้ดูแล ในการตัดสินใจแทนเมื่อเข้าสู่วาระสุดท้ายของชีวิต การส่งเสริมภาวะจิตวิญญาณด้วยการทบทวนชีวิตจึงเป็นการพัฒนาการดูแลแบบองค์รวม
เอกสารอ้างอิง
วิจิตรา กุสุมภ์. การพยาบาลผู้ป่วยวิกฤติ: แบบองค์รวม. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพ: ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล สหประชาพาณิชย์; 2551.
Mahon SM, Casperson DS. Psychosocial concerns associated with recurrent cancer. Cancer pract.1994; 3: 372-380
Taylor EJ. Prevalence and Associated Factors of Spiritual Needs Among Patients With Cancer and Family Caregivers. Oncol Nur Forum. 2006; 33: 729-735.
O'Brien ME. Spiritual in nursing: standing on holy ground. Sudbury, Mass: Jones and Bartlett publishers; 2008.
Carroll-Johnson RM, Gorman LM, Bush NJ. Psychosocial nursing care along the cancer continuum. 2nd Edition. Pittsburgh, Pennsylvania: Oncology Nursing Society; 2006.
ณฤดี กิจทวี. ประสบการณ์ด้านจิตใจของผู้ป่วยโรคมะเร็งระยะลุกลาม. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาจิตวิทยาการปรึกษา]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2552.
Higginson IJ, Costantini M. Dying with cancer, living well with advanced cancer. Eur J Canc. 2008 ;44: 1414-24
ธนิญา น้อยเปียง. การรับรู้ความรุนแรงของการเจ็บป่วย การสนับสนุนทางสังคม และความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2545.
ทัศนีย์ ทองประทีป. พยาบาลเพื่อนร่วมทุกข์ผู้ป่วยระยะสุดท้าย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: วี.พริ้นท์; 2552
O'Brien ME. Parush nursing: Meeting spiritual need of elders near the end of life. J Christ Nurs. 2006; 23: 28-33.
Paloutzian RF, Ellison CW. Loneliness, spiritual well-being and the quality of life. In Peplau LA, Perlman D, (Eds). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and therapy. New York: John Wiley & Sons; 1992. p. 224-36.
Dunn KS. Development and psychometric testing of a new geriatric spiritual well‐being scale. Int J Older People Nurs. 2008;3:161-9.
Skevington SM, Böhnke JR. How is subjective well-being related to quality of life? Do we need two concepts and both measures? Soc Sci Med. 2018;206:22-30.
Hungelmann J, Kenkel-Rossi E, Klassen L, Stollenwerk R. Focus on Spiritual Well-Being: Harmonious interconnectedness of mind-body-spirit-use of the JAREL Spiritual Well-Being Scale. Geriatr Nurs. 1996;17:262-6.
ประเวศ วะสี. สุขภาวะทางจิตวิญญาณ. กรุงเทพ: หมอชาวบ้าน; 2544.
วิไลลักษณ์ ตันติตระกูล และสุรีพร ธนศิลป์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความผาสุกทางจิตวิญญานของผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย. วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 2552; 2: 27-35.
จินต์จุฑา รอดพาล, จิราพร เกศพิชญวัฒนา และวาสินี วิเศษฤทธิ์. มุมมองของความตายผู้สูงอายุจากมุมมองของผู้สูงอายุไทยพุทธ. วารสารวิชาการสาธารณสุข. J Thai Trad Alt Med. 2550; 16: 924-933.
Kaczorowski JM. Spiritual well-being and anxiety in adults diagnosed with cancer. Hosp J. 1989; 5: 105-116.
พระไพศาลวิสาโล. การช่วยเหลือผู้ป่วยระยะสุดท้ายโดยวิธีแบบพุทธ ในไพศาล ลิ้มสถิตและอภิราช ขันธ์เสน (บรรณาธิการ). ก่อนวันผัดใบหนังสือแสดงเจตนาการจากไปในวาระสุดท้าย.พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพ: เอมมี่เอ็นเตอร์ไพรส์; 2552: 27-48.
ชินัณ บุญเรืองรัตน์. ความผาสุกทางจิตวิญญาณและความสุขของผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค. [วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัญฑิต สาขาสุขภาพจิต ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2551.
บุบผา ชอบใช้. ความต้องการด้านจิตวิญญาณของผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคมะเร็ง. [วิทยานิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัญฑิต]. ขอนแก่น: คณะพยาบาลศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2537.
Jenko M, Gonzalez L, Alley P. Life review in critical care: Possibilities at the end of life. Critical Care Nurse. 2010; 30: 17-27.
ศรีรัตน์ กินาวงศ์ และปุญญณิน เขื่อนเพ็ชร์. ความผาสุกด้านจิตวิญญาณของผู้ป่วยเรื้อรังระยะสุดท้าย. CRMJ. 2559; 8: 131-137.
สุชิรา เกตุคง, สมจิต หนุเจริญกุล, Ruth McCorkle, ชูเกียรติ วิวัฒน์วงศ์เกษม, ธิราภรณ์ จันดา และวิชัย อิทธิชัยกุลฑล ประสบการณ์การเผชิญอาการ การดูแลแบบประคับประคอง และความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งระยะลุกลาม. วารสารวิจัยทางการพยาบาล. 2553; 14: 219-234.
ฉวีวรรณ ไพรวัลย์. ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคล การปฏิบัติกิจกรรมทางศาสนา พฤติกรรมการดูแลทางพยาบาลกับความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้ป่วยโรคเอดส์โรงพยาบาลบำราศนราดูร. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัญฑิต สาขาบริหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2540.
Boman E, Gustafson Y, Häggblom A, Santamäki Fischer R, Nygren B. Inner strength–associated with reduced prevalence of depression among older women. Aging Ment Health. 2015; 19: 1078-1083.
Nygren B. Inner strength among the oldest old. A good aging. Umeå University, Medical Dissertations (Dept. Nursing). New series. 2006; 1065-1066.
Viglund K, Jonsén E, Lundman B, Strandberg G, Nygren B. Inner strength in relation to age, gender and culture among old people–a cross-sectional population study in two Nordic countries. Aging Ment Health. 2013; 17: 1016-1022.
พรทิพย์ ปุกหุต และทิตยา พุฒิคามิน. ผลของการสวดมนต์บำบัดต่อความวิตกกังวลและความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะรับการรักษา. วารสารสมาคมพยาบาลสาขาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. ขอนแก่น:คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2555; 30: 122-130.
อารยา เจรนุกุล, ลินจง โปธิบาล, โรจนี จินตนาวัฒน์ และส่งเสริม แสงทอง. การส่งเสริมปัญญา: การวิจัยแบบทดลองทางคลินิกของโปรแกรมตามหลักพุทธศาสนาสำหรับผู้ที่เป็นมะเร็งระยะสุดท้าย. Pacific Rim Int J Nurs Res. นนทบุรี: 2558; 19: 202-217.
สมพร ปานผดุง. ผลของโปรแกรมส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณด้วยหลักพุทธธรรมต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของญาติผู้ดูแลผู้ป่วยมะเร็งทางนรีเวชระยะลุกลามในโรงพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล. กรุงเทพ. 2558; 30: 17-27.
เนตรลาวัณย์ เกิดหอม. ผลของโปรแกรมการสร้างสัมพันธภาพในครอบครัวต่อความรู้สึกมีคุณค่าในตนเองและความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง. [วิทยานิพนธ์พยาบาลศาตรมหาบัณฑิต]. ชลบุรี: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยบูรพา; 2548.
จิราภี สุนทรกุล ณ ชลบุรี.ผลของดนตรีบำบัดต่อความวิตกกังวลและความปวดในผู้ป่วยมะเร็ง. [ วิทยานิพนธ์ ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาการพยาบาลผู้ใหญ่]. กรุงเทพ: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2546.
วัลลภา สังฆโสภณ. ผลของดนตรีต่อความเจ็บปวดและความทุกข์ทรมานในผู้ป่วยมะเร็ง. [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาพยาบาลศาสตร์]. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2536.
Bailey LM. The Effects of Live Music Versus Tape-recorded Music on Hospitalized Cancer Patients. Music Therapy. 1983;3: 17-28.
พิมพร ลีลาพรพิสิฐ. สุคนธบำบัด Aromatherapy. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2545.
Butler RN. Life Review. In Birren JE, (Ed). Encyclopedia of gerontology (2nd Edition). New York: Elsevier. 2007; p.67-72.
Haber D. Life review: Implementation, theory, research, and therapy. Int J Aging Hum Dev. 2006; 63: 153-171.
Butler RN. The Life Review: an interpretation of reminiscence in the aged. Psychiatry. 1963; 26: 65-76.
Erikson EH. Life cycle completed. New York: Norton; 1982.
Butler RN, Lewis MI. Aging & Mental Health: Positive Psychological Approaches, The C.V. Mosby Company. 1973; 123–142.
Haight BK, Burnside I. Reminiscence and life review: Explaning the differences. Arch Psychiatr Nurs. 1993; 7: 91-98.
Butler RN. The life review: An unrecognized bonanza. Int J Aging Hum Dev. 1981; 12: 35-38.
อัจฉรา วงศ์คณิตย์, ศิริพันธุ์ สาสัตย์ และวาสินี วิเศษฤทธิ์. วารสารแพททย์นาวี. ผลของโปรแกรมการทบทวนชีวิตต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคมะเร็งระยะสุดท้าย. 2564; 48: 81-98.
Ando M, Tsuda A, Morita T. Life review interviews on the spiritual well-being of terminally ill cancer patients. Support Care Cancer. 2007; 15: 225-231.
Ando M, Morita T, Okamoto T, Ninosaka Y. One‐week short‐term life review interview can improve spiritual well‐being of terminally ill cancer patients. Psychooncology. 2008; 17: 885-890.
Ando M, Morita T. Akechi T, Okamoto T. Efficacy of short-term life-review interviews on the spiritual well-being of terminally ill cancer patients. J Pain Symptom Manag. 2010; 39, 993-1002.
Xiao H, Kwong E, Pang S, Mok E. Perceptions of a life review programme among Chinese patients with advanced cancer. J Clin Nurs. 2012;21: 564-72.
นงเยาว์ กันทะมูล. ความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคมะเร็งปอด Spiritual well-being of the elderly with lung cancer. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2546.
ปัณณธร รัตนิล และจิราพร เกศพิชญวัฒนา. ผลของการดูแลทางจิตวิญญาณเชิงพุทธต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของ ผู้ป่วยสูงอายุโรคมะเร็งระยะสุดท้าย. วารสารพยาบาลศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2559; 28; 31-43.
พระปลัดวีระชนม์ เขมวีโร, ธนันต์ชัย พัฒนะสิงห์, ทิพย์ ขันแก้ว, โฆษิต คุ้มทั่ว และสงวน หล้าโพนทัน. การเสริมสร้างความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุตามหลักพระพุทธศาสนา. วารสารสภาการพยาบาล. 2560; 30; 16-28.
แสงเดือน พรมแก้วงาม และอรัญญา นามวงศ์. ความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคเรื้อรังในชุมชน. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ. 2560; 35; 204-213.
วาสินี วิเศษฤทธิ์, รังสิมันต์ สุนทรไชยา และพิไลพร สุขเจริญ. การพัฒนาและทดสอบเครื่องมือประเมินความต้องการดูแลด้านจิตวิญญาณสำหรับผู้ป่วยระยะท้ายในบริบทวัฒนธรรมไทย. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีกรุงเทพ. 2562; 35; 163-174.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2023 สมาคมรังสีรักษาและมะเร็งวิทยาแห่งประเทศไทย

อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารมะเร็งวิวัฒน์ ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องในวารสารวิชาการเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับ และบุคคลากรท่านอื่น ๆ ใน สมาคมฯ แต่อย่างใด ความรับผิดชอบองค์ประกอบทั้งหมดของบทความแต่ละเรื่องเป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน หากมีความผิดพลาดใดๆ ผู้เขียนแต่ละท่านจะรับผิดชอบบทความของตนเองแต่ผู้เดียว
