การทบทวนชีวิตในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งระยะท้าย: บทบาทของพยาบาลในการส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณ

ผู้แต่ง

  • อัจฉรา วงศ์คณิตย์ การพยาบาลเฉพาะทางรังสีรักษาและมะเร็งวิทยา ฝ่ายการพยาบาล โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย

คำสำคัญ:

การทบทวนชีวิต, ความผาสุกทางจิตวิญญาณ, ผู้สูงอายุ, ผู้ป่วยมะเร็งระยะท้าย

บทคัดย่อ

ความผาสุกทางจิตวิญญาณ (spiritual well-being) เป็นความรู้สึกรับรู้ถึงภาวะสุขสงบในจิตใจ ผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งระยะท้ายจะรับรู้ว่าเป็นโรคที่รักษาไม่หาย ชีวิตเข้าใกล้ความตาย และเกิดความรู้สึกสูญเสีย สับสน หมดคุณค่าในตนเอง มีความกังวลมากขึ้นเกี่ยวกับเป้าหมายในชีวิตที่ต้องเปลี่ยนไป เกิดความทุกข์ทรมานทางจิตวิญญาณ อาจเกิดภาวะซึมเศร้า แยกตัว ตลอดจนมีปฏิสัมพันธ์ลดลง

การส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยโรคมะเร็งระยะท้ายจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีความเข้าใจในศักยภาพตนเองตามความเป็นจริงและยอมรับในสิ่งที่เป็นอยู่ สามารถเผชิญกับความเจ็บป่วยได้ และมีความพร้อมในการเตรียมตัวเพื่อเผชิญความตายในอนาคตได้  จึงเป็นบทบาทที่ท้าทายสำหรับพยาบาลในการส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณ การทบทวนชีวิต (life review) เป็นวิธีการหนึ่งที่สามารถช่วยเสริมสร้างหรือเพิ่มระดับความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งในระยะท้ายได้ รวมถึงสามารถเพิ่มศักยภาพของผู้สูงอายุในการเตรียมตัว วางแผนชีวิตในระยะเวลาที่เหลืออยู่เพื่อเผชิญความตายได้อย่างเหมาะสม ลดความลำบากใจของญาติและทีมผู้ดูแล ในการตัดสินใจแทนเมื่อเข้าสู่วาระสุดท้ายของชีวิต การส่งเสริมภาวะจิตวิญญาณด้วยการทบทวนชีวิตจึงเป็นการพัฒนาการดูแลแบบองค์รวม

เอกสารอ้างอิง

วิจิตรา กุสุมภ์. การพยาบาลผู้ป่วยวิกฤติ: แบบองค์รวม. (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพ: ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล สหประชาพาณิชย์; 2551.

Mahon SM, Casperson DS. Psychosocial concerns associated with recurrent cancer. Cancer pract.1994; 3: 372-380

Taylor EJ. Prevalence and Associated Factors of Spiritual Needs Among Patients With Cancer and Family Caregivers. Oncol Nur Forum. 2006; 33: 729-735.

O'Brien ME. Spiritual in nursing: standing on holy ground. Sudbury, Mass: Jones and Bartlett publishers; 2008.

Carroll-Johnson RM, Gorman LM, Bush NJ. Psychosocial nursing care along the cancer continuum. 2nd Edition. Pittsburgh, Pennsylvania: Oncology Nursing Society; 2006.

ณฤดี กิจทวี. ประสบการณ์ด้านจิตใจของผู้ป่วยโรคมะเร็งระยะลุกลาม. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาจิตวิทยาการปรึกษา]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2552.

Higginson IJ, Costantini M. Dying with cancer, living well with advanced cancer. Eur J Canc. 2008 ;44: 1414-24

ธนิญา น้อยเปียง. การรับรู้ความรุนแรงของการเจ็บป่วย การสนับสนุนทางสังคม และความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งเต้านม. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2545.

ทัศนีย์ ทองประทีป. พยาบาลเพื่อนร่วมทุกข์ผู้ป่วยระยะสุดท้าย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: วี.พริ้นท์; 2552

O'Brien ME. Parush nursing: Meeting spiritual need of elders near the end of life. J Christ Nurs. 2006; 23: 28-33.

Paloutzian RF, Ellison CW. Loneliness, spiritual well-being and the quality of life. In Peplau LA, Perlman D, (Eds). Loneliness: A sourcebook of current theory, research and therapy. New York: John Wiley & Sons; 1992. p. 224-36.

Dunn KS. Development and psychometric testing of a new geriatric spiritual well‐being scale. Int J Older People Nurs. 2008;3:161-9.

Skevington SM, Böhnke JR. How is subjective well-being related to quality of life? Do we need two concepts and both measures? Soc Sci Med. 2018;206:22-30.

Hungelmann J, Kenkel-Rossi E, Klassen L, Stollenwerk R. Focus on Spiritual Well-Being: Harmonious interconnectedness of mind-body-spirit-use of the JAREL Spiritual Well-Being Scale. Geriatr Nurs. 1996;17:262-6.

ประเวศ วะสี. สุขภาวะทางจิตวิญญาณ. กรุงเทพ: หมอชาวบ้าน; 2544.

วิไลลักษณ์ ตันติตระกูล และสุรีพร ธนศิลป์. ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับความผาสุกทางจิตวิญญานของผู้ป่วยมะเร็งระยะสุดท้าย. วารสารการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก 2552; 2: 27-35.

จินต์จุฑา รอดพาล, จิราพร เกศพิชญวัฒนา และวาสินี วิเศษฤทธิ์. มุมมองของความตายผู้สูงอายุจากมุมมองของผู้สูงอายุไทยพุทธ. วารสารวิชาการสาธารณสุข. J Thai Trad Alt Med. 2550; 16: 924-933.

Kaczorowski JM. Spiritual well-being and anxiety in adults diagnosed with cancer. Hosp J. 1989; 5: 105-116.

พระไพศาลวิสาโล. การช่วยเหลือผู้ป่วยระยะสุดท้ายโดยวิธีแบบพุทธ ในไพศาล ลิ้มสถิตและอภิราช ขันธ์เสน (บรรณาธิการ). ก่อนวันผัดใบหนังสือแสดงเจตนาการจากไปในวาระสุดท้าย.พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพ: เอมมี่เอ็นเตอร์ไพรส์; 2552: 27-48.

ชินัณ บุญเรืองรัตน์. ความผาสุกทางจิตวิญญาณและความสุขของผู้สูงอายุในศูนย์พัฒนาการจัดสวัสดิการสังคมผู้สูงอายุบ้านบางแค. [วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตรมหาบัญฑิต สาขาสุขภาพจิต ภาควิชาจิตเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2551.

บุบผา ชอบใช้. ความต้องการด้านจิตวิญญาณของผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคมะเร็ง. [วิทยานิพนธ์พยาบาลศาสตรมหาบัญฑิต]. ขอนแก่น: คณะพยาบาลศาสตร์มหาวิทยาลัยขอนแก่น; 2537.

Jenko M, Gonzalez L, Alley P. Life review in critical care: Possibilities at the end of life. Critical Care Nurse. 2010; 30: 17-27.

ศรีรัตน์ กินาวงศ์ และปุญญณิน เขื่อนเพ็ชร์. ความผาสุกด้านจิตวิญญาณของผู้ป่วยเรื้อรังระยะสุดท้าย. CRMJ. 2559; 8: 131-137.

สุชิรา เกตุคง, สมจิต หนุเจริญกุล, Ruth McCorkle, ชูเกียรติ วิวัฒน์วงศ์เกษม, ธิราภรณ์ จันดา และวิชัย อิทธิชัยกุลฑล ประสบการณ์การเผชิญอาการ การดูแลแบบประคับประคอง และความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งระยะลุกลาม. วารสารวิจัยทางการพยาบาล. 2553; 14: 219-234.

ฉวีวรรณ ไพรวัลย์. ความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยส่วนบุคคล การปฏิบัติกิจกรรมทางศาสนา พฤติกรรมการดูแลทางพยาบาลกับความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้ป่วยโรคเอดส์โรงพยาบาลบำราศนราดูร. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัญฑิต สาขาบริหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย; 2540.

Boman E, Gustafson Y, Häggblom A, Santamäki Fischer R, Nygren B. Inner strength–associated with reduced prevalence of depression among older women. Aging Ment Health. 2015; 19: 1078-1083.

Nygren B. Inner strength among the oldest old. A good aging. Umeå University, Medical Dissertations (Dept. Nursing). New series. 2006; 1065-1066.

Viglund K, Jonsén E, Lundman B, Strandberg G, Nygren B. Inner strength in relation to age, gender and culture among old people–a cross-sectional population study in two Nordic countries. Aging Ment Health. 2013; 17: 1016-1022.

พรทิพย์ ปุกหุต และทิตยา พุฒิคามิน. ผลของการสวดมนต์บำบัดต่อความวิตกกังวลและความผาสุกทางจิตวิญญาณในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะรับการรักษา. วารสารสมาคมพยาบาลสาขาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. ขอนแก่น:คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. 2555; 30: 122-130.

อารยา เจรนุกุล, ลินจง โปธิบาล, โรจนี จินตนาวัฒน์ และส่งเสริม แสงทอง. การส่งเสริมปัญญา: การวิจัยแบบทดลองทางคลินิกของโปรแกรมตามหลักพุทธศาสนาสำหรับผู้ที่เป็นมะเร็งระยะสุดท้าย. Pacific Rim Int J Nurs Res. นนทบุรี: 2558; 19: 202-217.

สมพร ปานผดุง. ผลของโปรแกรมส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณด้วยหลักพุทธธรรมต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของญาติผู้ดูแลผู้ป่วยมะเร็งทางนรีเวชระยะลุกลามในโรงพยาบาล. วารสารสภาการพยาบาล. กรุงเทพ. 2558; 30: 17-27.

เนตรลาวัณย์ เกิดหอม. ผลของโปรแกรมการสร้างสัมพันธภาพในครอบครัวต่อความรู้สึกมีคุณค่าในตนเองและความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง. [วิทยานิพนธ์พยาบาลศาตรมหาบัณฑิต]. ชลบุรี: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยบูรพา; 2548.

จิราภี สุนทรกุล ณ ชลบุรี.ผลของดนตรีบำบัดต่อความวิตกกังวลและความปวดในผู้ป่วยมะเร็ง. [ วิทยานิพนธ์ ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาการพยาบาลผู้ใหญ่]. กรุงเทพ: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2546.

วัลลภา สังฆโสภณ. ผลของดนตรีต่อความเจ็บปวดและความทุกข์ทรมานในผู้ป่วยมะเร็ง. [วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาพยาบาลศาสตร์]. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย. มหาวิทยาลัยมหิดล; 2536.

Bailey LM. The Effects of Live Music Versus Tape-recorded Music on Hospitalized Cancer Patients. Music Therapy. 1983;3: 17-28.

พิมพร ลีลาพรพิสิฐ. สุคนธบำบัด Aromatherapy. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2545.

Butler RN. Life Review. In Birren JE, (Ed). Encyclopedia of gerontology (2nd Edition). New York: Elsevier. 2007; p.67-72.

Haber D. Life review: Implementation, theory, research, and therapy. Int J Aging Hum Dev. 2006; 63: 153-171.

Butler RN. The Life Review: an interpretation of reminiscence in the aged. Psychiatry. 1963; 26: 65-76.

Erikson EH. Life cycle completed. New York: Norton; 1982.

Butler RN, Lewis MI. Aging & Mental Health: Positive Psychological Approaches, The C.V. Mosby Company. 1973; 123–142.

Haight BK, Burnside I. Reminiscence and life review: Explaning the differences. Arch Psychiatr Nurs. 1993; 7: 91-98.

Butler RN. The life review: An unrecognized bonanza. Int J Aging Hum Dev. 1981; 12: 35-38.

อัจฉรา วงศ์คณิตย์, ศิริพันธุ์ สาสัตย์ และวาสินี วิเศษฤทธิ์. วารสารแพททย์นาวี. ผลของโปรแกรมการทบทวนชีวิตต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคมะเร็งระยะสุดท้าย. 2564; 48: 81-98.

Ando M, Tsuda A, Morita T. Life review interviews on the spiritual well-being of terminally ill cancer patients. Support Care Cancer. 2007; 15: 225-231.

Ando M, Morita T, Okamoto T, Ninosaka Y. One‐week short‐term life review interview can improve spiritual well‐being of terminally ill cancer patients. Psychooncology. 2008; 17: 885-890.

Ando M, Morita T. Akechi T, Okamoto T. Efficacy of short-term life-review interviews on the spiritual well-being of terminally ill cancer patients. J Pain Symptom Manag. 2010; 39, 993-1002.

Xiao H, Kwong E, Pang S, Mok E. Perceptions of a life review programme among Chinese patients with advanced cancer. J Clin Nurs. 2012;21: 564-72.

นงเยาว์ กันทะมูล. ความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคมะเร็งปอด Spiritual well-being of the elderly with lung cancer. [วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต]. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่; 2546.

ปัณณธร รัตนิล และจิราพร เกศพิชญวัฒนา. ผลของการดูแลทางจิตวิญญาณเชิงพุทธต่อความผาสุกทางจิตวิญญาณของ ผู้ป่วยสูงอายุโรคมะเร็งระยะสุดท้าย. วารสารพยาบาลศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. 2559; 28; 31-43.

พระปลัดวีระชนม์ เขมวีโร, ธนันต์ชัย พัฒนะสิงห์, ทิพย์ ขันแก้ว, โฆษิต คุ้มทั่ว และสงวน หล้าโพนทัน. การเสริมสร้างความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุตามหลักพระพุทธศาสนา. วารสารสภาการพยาบาล. 2560; 30; 16-28.

แสงเดือน พรมแก้วงาม และอรัญญา นามวงศ์. ความผาสุกทางจิตวิญญาณของผู้สูงอายุโรคเรื้อรังในชุมชน. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ. 2560; 35; 204-213.

วาสินี วิเศษฤทธิ์, รังสิมันต์ สุนทรไชยา และพิไลพร สุขเจริญ. การพัฒนาและทดสอบเครื่องมือประเมินความต้องการดูแลด้านจิตวิญญาณสำหรับผู้ป่วยระยะท้ายในบริบทวัฒนธรรมไทย. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนีกรุงเทพ. 2562; 35; 163-174.

ดาวน์โหลด

เผยแพร่แล้ว

2023-03-16

รูปแบบการอ้างอิง

1.
วงศ์คณิตย์ อ. การทบทวนชีวิตในผู้สูงอายุที่เจ็บป่วยด้วยมะเร็งระยะท้าย: บทบาทของพยาบาลในการส่งเสริมความผาสุกทางจิตวิญญาณ. J Thai Assn of Radiat Oncol [อินเทอร์เน็ต]. 16 มีนาคม 2023 [อ้างถึง 31 ธันวาคม 2025];29(1):O1-O15. available at: https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jtaro/article/view/258562

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทฟื้นฟูทางวิชาการ