ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรียของประชาชนในพื้นที่ชายแดน อำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก
คำสำคัญ:
มาลาเรีย, แบบจำลองความเชื่อด้านสุขภาพ, ความรู้, พฤติกรรมการป้องกัน, พื้นที่ชายแดนบทคัดย่อ
บทนำ: โรคมาลาเรียยังคงเป็นภัยคุกคามที่สำคัญต่อสาธารณสุขในประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ชายแดน เช่น จังหวัดตาก
วัตถุประสงค์: การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรียของประชาชนในพื้นที่ชายแดนของประเทศไทย
วิธีการศึกษา: การวิจัยแบบภาคตัดขวาง (Cross-sectional study) ในกลุ่มประชาชนอายุ 18 ปีขึ้นไป ในพื้นที่ตำบลขะเนจื้อ อำเภอแม่ระมาด จังหวัดตาก ประเทศไทย ในระหว่างวันที่ 25 มิถุนายน ถึง 9 สิงหาคม 2568 การเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามที่ผ่านการตรวจสอบความตรงและความเชื่อมั่น โดยผู้สัมภาษณ์เป็นผู้ดำเนินการ เพื่อประเมินข้อมูลด้านประชากร ความรู้ ความเชื่อด้านสุขภาพ และพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรีย การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ใช้สถิติ Chi-square test, Fisher’s exact test และการวิเคราะห์ถดถอยโลจิสติกพหุคูณ (Multivariate logistic regression)
ผลการศึกษา: ผู้เข้าร่วมการศึกษาทั้งหมด 250 คน ร้อยละ 74 เป็นเพศหญิง ร้อยละ 76.8 สมรสแล้ว และร้อยละ 89.2 มีรายได้ต่ำ เกือบครึ่งหนึ่ง (ร้อยละ 47.2) รายงานว่าตนเองเคยมีประวัติเป็นโรคมาลาเรีย โดยรวมแล้ว ผู้เข้าร่วมร้อยละ 66.8 แสดงพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรียในระดับดี ระดับการศึกษาพบว่ามีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติกับพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรีย ในการวิเคราะห์ถดถอยโลจิสติกพหุคูณ พบว่าการรับรู้อุปสรรคในระดับปานกลางและระดับสูงมีความสัมพันธ์อย่างมากกับพฤติกรรมการป้องกันที่ไม่ดี (AOR = 3.89 สำหรับระดับปานกลาง, 95% CI: 1.32–11.48, p = 0.014; AOR = 3.01 สำหรับระดับสูง, 95% CI: 1.59–5.69, p = 0.001) นอกจากนี้ การรับรู้ประโยชน์ในระดับปานกลางยังมีความสัมพันธ์กับพฤติกรรมการป้องกันที่ไม่ดีมากกว่าผู้ที่มีการรับรู้ประโยชน์ในระดับสูง (AOR = 2.19, 95% CI: 1.21–3.97, p = 0.010)
สรุปผลการศึกษา: แม้ว่าประชาชนส่วนใหญ่ในพื้นที่ชายแดนจะมีพฤติกรรมการป้องกันโรคมาลาเรียที่ดีอยู่แล้ว แต่การดำเนินงานเชิงรุกควรมุ่งเน้นไปที่การลดอุปสรรคและเสริมสร้างการรับรู้ถึงประโยชน์ของมาตรการป้องกันโรคมาลาเรีย แนะนำให้หน่วยงานด้านสาธารณสุขส่งเสริมการให้ความรู้ด้านสุขภาพและการดำเนินโครงการป้องกันโรคมาลาเรียในระดับชุมชนอย่างเข้มแข็ง เพื่อสนับสนุนความพยายามในการควบคุมและป้องกันโรคมาลาเรียอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Centers for Disease Control and Prevention. Malaria [Internet]. Atlanta (GA): CDC; c2024 [updated 2024 Dec 13; cited 2025 Sep 24]. Available from: https://www.cdc.gov/dpdx/malaria/index.html
World Health Organization. World malaria report 2024 [Internet]. Geneva: WHO; c2024 [updated 2024 Dec 11; cited 2025 Sep 24]. Available from: https://www.who.int/teams/global-malaria-programme/reports/world-malaria-report-2024
Bureau of Vector Borne Diseases, Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand. National malaria elimination strategy and Malaria elimination operational, Thailand 2017-2026 [Internet]. Bangkok: Aksorn Graphic & Design Printing House; c2016. Available from: https://share.google/1fgdrZNo5xwJukra2 [In Thai]
Ministry of Public Health. Thailand malaria elimination program [Internet]. Nonthaburi: MoPH; c2025 [cited 2025 Sep 24]. Available from: https://malaria.ddc.moph.go.th/malariar10/home.php [In Thai]
Vorapani P, Boonpeng S, Pinna C, Deemek P. Data analysis of malaria monitoring system in 5 dimensions in Tak Province, 2013–2017. Journal of Health Science. 2022;31(1):100-11. [In Thai]
Kasl SV, Cobb S. Health behavior, illness behavior, and sick role behavior. I. Health and illness behavior. Arch Environ Health. 1966;12(2):246-66. doi: 10.1080/00039896.1966.10664365.
Rimer BK, Glanz K. Theory at a glance: a guide for health promotion practice [Internet]. 2nd ed. Washington (DC): US Department of Health and Human Services, National Institutes of Health, National Cancer Institute; c2005 [cited 2025 Sep 25]. Available from: https://cancercontrol.cancer.gov/sites/default/files/2020-06/theory.pdf#page=12
Zewdie A, Mose A, Sahle T, Bedewi J, Gashu M, Kebede N, et al. The health belief model's ability to predict COVID-19 preventive behavior: A systematic review. SAGE Open Med. 2022;10:20503121221113668. doi: 10.1177/20503121221113668.
Kharuehaman T, Sigweratham N, Wungrath J. Relationships between personal factors and health belief model on the malaria prevention behaviors of Burmese migrant workers in Mae Sot District, Tak Province. Journal of Health and Nursing Education. 2024;30(3):21-36. [In Thai]
Khamsa W. Factors influencing malaria prevention behaviours among the Karen ethnic group in Tak Province. Journal of Nursing and Public Health Research. 2024;4(3):e269432. [In Thai]
Bureau of Vector Borne Diseases Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand. Guide to Malaria Elimination For Thailand’s Local Administrative Organizations and the Health Network [Internet]. Bangkok: Scand-Media; c2019 [cited 2025 Sep 25]. Available from: https://malaria.ddc.moph.go.th/downloadfiles/Guide%20to%20Malaria%20Elimination%20for%20Thailand%20LAO_EN.pdf
Bui HM, Clements AC, Nguyen QT, Nguyen MH, Le XH, Hay SI, et al. Social and environmental determinants of malaria in space and time in Viet Nam. Int J Parasitol. 2011;41(1):109-16. doi: 10.1016/j.ijpara.2010.08.005.
Daniel WW, Cross LC. Biostatistics: a foundation for analysis in the health sciences. 10th ed. Hoboken (NJ): John Wiley & Sons; 2013.
Khane Chue Subdistrict Administration Organization. Population [Internet]. Tak: Khane Chue Subdistrict Administration Organization [cited 2025 Oct 1]. Available from: https://www.khanejue.go.th/history-rev2
Bloom BS, Hastings T, Madaus GF. Handbook on formative and summative evaluation of student learning [Internet]. Paris: UNESCO; c1971 [cited 2024 Sep 24]. Available from: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000220096
Phadungwit S, Arnonsiricho L, Phaengnga M. Knowledge, attitude, and practice of risk populations towards malaria prevention in Bann Chongmafuang, Moo 12, Nong Ri Subdistrict, Mueang District, Chonburi Province. The Office of Disease Prevention and Control 8 Udon Thani Journal. 2024;2(2):28-45. [In Thai]
Pasalari Z, Ezati Rad R, Hosseini Z, Torki H, Ghanbarnejad A, Aghamolaei T. Effect of an educational intervention based on health belief model on preventive behaviors against malaria in over 18-year-old Afghan immigrants living in Parsian. BMC Infect Dis. 2024;24(1):1101. doi: 10.1186/s12879-024-10016-9.
Deressa A, Gamachu M, Birhanu A, Mamo Ayana G, Raru TB, Negash B, et al. Malaria Risk Perception and Preventive Behaviors Among Elementary School Students, Southwest Ethiopia. Generalized Structural Equation Model. Infect Drug Resist. 2023;16:4579-92. doi: 10.2147/IDR.S415376.
Phithakthammakul P, Kengganpanich M, Benjakul S. Factors related to malaria prevention behavior of people in high transmission areas of Prachuap Khiri Khan Province, Thailand. Disease Control Journal. 2022;49(1):86-97. [In Thai]
Naserrudin NA, Lin PYP, Monroe A, Culleton R, Baumann SE, Sato S, et al. Exploring barriers to and facilitators of malaria prevention practices: a photovoice study with rural communities at risk to Plasmodium knowlesi malaria in Sabah, Malaysia. BMC Public Health. 2023;23(1):1316. doi: 10.1186/s12889-023-16173-x.
Beer N, Ali AS, Eskilsson H, Jansson A, Abdul-Kadir FM, Rotllant-Estelrich G, et al A qualitative study on caretakers' perceived need of bed-nets after reduced malaria transmission in Zanzibar, Tanzania. BMC Public Health. 2012;12:606. doi: 10.1186/1471-2458-12-606.
Saeung M, Aung PL, Jupatanakul N, Manguin S, Chareonviriyaphap T, Phuanukoonnon S. Estimating malaria risk behaviours and their determinants among at-risk populations in a pre-elimination setting, Sisaket Province, Thailand-Cambodia border. Malar J. 2025;24(1):293. doi: 10.1186/s12936-025-05558-5.
Bui HM, Clements AC, Nguyen QT, Nguyen MH, Le XH, Hay SI, et al. Social and environmental determinants of malaria in space and time in Viet Nam. Int J Parasitol. 2011;41(1):109-16. doi: 10.1016/j.ijpara.2010.08.005.
Asingizwe D, Poortvliet PM, Koenraadt CJM, van Vliet AJH, Ingabire CM, Mutesa L, et al. Role of individual perceptions in the consistent use of malaria preventive measures: mixed methods evidence from rural Rwanda. Malar J. 2019;18(1):270. doi: 10.1186/s12936-019-2904-x.
Pasalari Z, Ezati Rad R, Hosseini Z, Torki H, Ghanbarnejad A, Aghamolaei T. Effect of an educational intervention based on health belief model on preventive behaviors against malaria in over 18-year-old Afghan immigrants living in Parsian. BMC Infect Dis. 2024;24(1):1101. doi: 10.1186/s12879-024-10016-9.
Pradit P, Mongkolsomlit S, Sumpowthong K. Meta-analysis of factors associated with malaria prevention behavior based on the Health Belief Model. JOURNAL OF HEALTH SCIENCE RESEARCH. 2016;10(2):92-104. [In Thai]
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 โรงพยาบาลนครพิงค์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของโรงพยาบาลนครพิงค์ จ.เชียงใหม่
ข้อความที่ปรากฏในบทความแต่ละเรื่องบทความในวารสารวิชาการและวิจัยเล่มนี้เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียนแต่ละท่านไม่เกี่ยวข้องกับโรงพยาบาลนครพิงค์ และบุคลากรท่านอื่นๆในโรงพยาบาลฯ ความรับผิดชอบเกี่ยวกับบทความแต่ละเรื่องผู้เขียนจะรับผิดชอบของตนเองแต่ละท่าน
