อุบัติการณ์และการวิเคราะห์เชิงพื้นที่ไข้เลือดออก จังหวัดร้อยเอ็ด

บทคัดย่อ

การศึกษาเชิงวิเคราะห์แบบย้อนหลังครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยเชิงพื้นที่และศึกษาอุบัติการณ์ไข้เลือดออก จังหวัดร้อยเอ็ด โดยศึกษาในผู้ป่วยไข้เลือดออกที่มีภูมิลำเนาและได้รับการวินิจฉัยจากโรงพยาบาลต่างๆ ในจังหวัดร้อยเอ็ดจำนวน 20 อำเภอ ระหว่างปี 2561 - 2566 จำนวน 9,481 คน ปัจจัยที่ศึกษาเช่น ข้อมูลส่วนบุคคล ภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม หาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยต่างๆ กับอุบัติการณ์ไข้เลือดออก โดยการวิเคราะห์อัตสหสัมพันธ์เชิงพื้นที่มอแรน การวิเคราะห์ค่าความสัมพันธ์แอนซิลินโลคัลของมอแรน และวิเคราะห์อุบัติการณ์ พร้อมนำเสนอช่วงเชื่อมั่น 95%

ผลการศึกษาพบว่าอัตราอุบัติการณ์ไข้เลือดออก จังหวัดร้อยเอ็ด 112.1 ต่อประชากรแสนคนต่อปี มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจาก 98.1 คนต่อประชากรแสนคนต่อปีในปี2561 เป็น 268.6 คนต่อประชากรแสนคนต่อปีในปี 2562 แต่อัตราอุบัติการณ์กลับมีแนวโน้มลดลงจาก 115.9 คนต่อประชากรแสนคนต่อปีในปี2563 ลดลงเหลือ 20.2 คนต่อประชากรแสนคนต่อปีในปี 2564 และกลับมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอีกครั้งในช่วงปี 2565 อัตราอุบัติการณ์ 45.3 คนต่อประชากรแสนคนต่อปี เพิ่มขึ้นเป็น 123.8 คนต่อประชากรแสนคนต่อปีในปี 2566 การวิเคราะห์อัตสหสัมพันธ์เชิงพื้นที่มอแรนพบว่าปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย อุณหภูมิเฉลี่ย ความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย ความสูงจากระดับน้ำทะเล และความหนาแน่นของประชากร มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ในทิศทางเดียวกันหรือเป็นรูปแบบเกาะกลุ่มอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p-value < 0.05) ส่วนค่าความสัมพันธ์แอนซิลินโลคัลของมอแรนจาก 193 ตำบล พบกลุ่มตำบลที่มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่กับการเกิดไข้เลือดอออก ได้แก่ ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 14 ตำบล อุณหภูมิเฉลี่ย 43 ตำบล ความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย 36 ตำบล ความสูงจากระดับน้ำทะเล 32 ตำบล และความหนาแน่นของประชากร 16 ตำบล เมื่อพิจารณาระดับอำเภอ พบค่าความชุกลูกน้ำยุงลาย CI จำนวน 1 อำเภอ

สรุปการศึกษาครั้งนี้พบปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย อุณหภูมิเฉลี่ย ความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย ความสูงจากระดับน้ำทะเล และความหนาแน่นของประชากร มีความสัมพันธ์เชิงพื้นที่กับการเกิดไข้เลือดออกแบบเกาะกลุ่มหรือการเกิดโรคในทิศทางเดียวกัน จึงควรเฝ้าระวังในพื้นที่เหล่านี้ และยังพบว่าอัตราอุบัติการณ์ไข้เลือดออกลดลงในช่วงปีที่เกิดการระบาดของโควิดที่มีการจำกัดการเดินทางของประชาชน งดการเรียนที่โรงเรียนซึ่งเป็นจุดที่มีความหนาแน่นของประชากรต่อพื้นที่สูง และเมื่อสถานการณ์ปกติอัตราอุบัติการณ์ของไข้เลือดออกก็เพิ่มสูงขึ้น ดังนั้นจะเห็นได้ว่ามาตรการหนึ่งในการควบคุมไข้เลือดออกคือ การจำกัดการออกนอกพื้นที่ของผู้ป่วย และป้องกันไม่ให้ยุงลายมากัด เพื่อป้องกันการระบาดของไข้เลือดออกในพื้นที่