ประเมินผลการควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในกลุ่มเยาวชน อายุ 15 - 19 ปี พื้นที่เขตสุขภาพที่ 7

บทคัดย่อ

          การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินการควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในกลุ่มเยาวชนอายุ 15 -19 ปี ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 7  ใช้รูปแบบการวิจัยแบบผสมผสานเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ เครื่องมือเก็บข้อมูลใช้แบบสอบถาม หัวข้อประเด็นการสัมภาษณ์ และหัวข้อประเด็นแนวทางการสนทนากลุ่ม กลุ่มตัวอย่างได้แก่ เจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องระดับเขต ระดับจังหวัด และระดับอำเภอ รวม 39 คน ผู้จำหน่าย 47 คน และเยาวชนนักเรียนอายุ 15-19 ปี 354 คน ดำเนินการในเดือนพฤษภาคมถึงตุลาคม 2561 วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนาและการวิเคราะห์เนื้อหา

          ผลการศึกษาพบว่า สถานการณ์ความชุกของนักดื่มที่เป็นเยาวชนในรอบปีมีจำนวนเพิ่มขึ้นร้อยละ 3.7 ในช่วงปี 2554 – 2557  ทั้งนี้ กรอบแนวทางการดำเนินงานควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ระดับจังหวัดกำหนดตามยุทธศาสตร์นโยบายแอลกอฮอล์ระดับชาติ และมาตรการของสำนักงานคณะกรรมการควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กรมควบคุมโรค ด้านทรัพยากรสนับสนุนการดำเนินงานของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด (สสจ.) และสำนักงานสาธารณสุขอำเภอ (สสอ.) กำหนดให้มีผู้รับผิดชอบงานตามบริบทโครงสร้างของแต่ละหน่วยงาน ระดับ สสจ.มีงบประมาณและวัสดุอุปกรณ์ดำเนินงานเพียงพอ แต่ระดับ สสอ. ยังมีไม่เพียงพอ และทุกระดับมีแผนปฏิบัติการควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในพื้นที่ โดยมีเครือข่ายภาครัฐ องค์กรเอกชน ภาคประชาชน และสื่อมวลชนที่เกี่ยวข้องร่วมสนับสนุนการดำเนินงาน การขับเคลื่อนงานระดับจังหวัดดำเนินกิจกรรม ได้แก่ เฝ้าระวังบังคับใช้กฎหมาย รณรงค์ประชาสัมพันธ์ การรับและจัดการเรื่องร้องเรียน สนับสนุนขับเคลื่อนมาตรการระดับชุมชน  และการคัดกรองและบำบัดรักษาผู้ติดสุรา และระดับอำเภอดำเนินกิจกรรม ได้แก่ ตรวจเตือน บังคับใช้กฎหมาย อบรมชี้แจงร้านค้าผู้จำหน่าย รณรงค์ประชาสัมพันธ์ และขับเคลื่อนพัฒนาชุมชนต้นแบบ ส่วนการกำกับติดตามประเมินผลการดำเนินงาน ระดับจังหวัดกำกับผ่านการประชุมติดตามของคณะกรรมการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และระบบรายงานตัวชี้วัด ส่วนระดับอำเภอเน้นติดตามงานเฉพาะในช่วงเทศกาลสำคัญ ผ่านระบบรายงานและการประชุมประจำเดือนส่วนราชการ ผลที่เกิดขึ้นคือ ทุกจังหวัดมีการจัดทำและขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการควบคุมเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และรับเรื่องร้องเรียนในพื้นที่ โรงเรียนมัธยมศึกษาทุกแห่งในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่มัธยมศึกษาเข้าร่วมโครงการโรงเรียนปลอดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ กลุ่มผู้จำหน่ายที่ไม่รู้การจำกัดเวลาห้ามจำหน่ายประมาณร้อยละ 25 การขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในสถานที่ห้ามขาย และขายให้เยาวชนอายุต่ำกว่า 20 ปี พบที่ร้านชำมากที่สุด เยาวชนอายุ 15-19 ปี กว่าร้อยละ 50 เคยซื้อเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในรอบ 3 เดือน และยังพบว่า ผู้ที่ซื้อมีโอกาสที่จะเป็นนักดื่มประมาณ 11 เท่าของกลุ่มที่ไม่เคยซื้อ เจ้าหน้าที่ประมาณร้อยละ 4 ไม่ทราบเกี่ยวกับการจำกัดสถานที่จำหน่ายและอายุของผู้ซื้อ ประมาณร้อยละ 25 ที่ไม่รู้ช่วงการจำกัดเวลาจำหน่าย และมีการดำเนินการบังคับใช้กฎหมายเพียงร้อยละ 40 ของกรณีพบการกระทำผิด

          สรุปและข้อเสนอแนะ ความชุกของการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของเยาวชนในพื้นที่ยังสูง เยาวชนสามารถเข้าถึงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ได้ง่าย ผู้จำหน่ายและเจ้าหน้าที่รับผิดชอบบางส่วนยังมีการรับรู้ข้อจำกัดข้อห้ามตามกฎหมายที่ไม่ชัดเจน และมีข้อจำกัดของทรัพยากรสนับสนุนทั้งด้านปริมาณและการจัดการให้ทั่วถึงและเพียงพอ ดังนั้นการขับเคลื่อนการควบคุมการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในกลุ่มเยาวชนจึงควรมีการบริหารจัดการที่เป็นระบบทั้งด้านนโยบาย แผนปฏิบัติการ ทรัพยากรสิ่งสนับสนุน การกำกับติดตาม และความร่วมมือของภาคีเครือข่ายภาคการศึกษา ท้องถิ่น ชุมชนในการดำเนินงานให้ชัดเจนต่อเนื่อง