ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคไตเรื้อรังในผู้ป่วย เบาหวานชนิดที่ 2 ที่เข้ารับการรักษาที่ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง จังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาวิจัยเชิงพรรณนาแบบภาคตัดขวาง และการศึกษาวิจัยเชิงวิเคราะห์ (Analytical research) แบบไม่จับคู่ (Unmatched case-control) เพื่อหาความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคไตเรื้อรังในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่เข้ารับการรักษาที่ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง จังหวัดขอนแก่น ระหว่างวันที่ 1 ต.ค. 2559 – 30 ก.ย. 2560 สุ่มกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด 358 ราย เก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์จากแบบสอบถาม และการคัดลอกข้อมูลจากเวชระเบียน สถิติที่ใช้ในการพรรณนาได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย มัธยฐาน ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์หาความสัมพันธ์แบบหลายตัวแปรใช้สถิติพหุถดถอยลอจิสติก (Multiple logistic regression) หาขนาดความสัมพันธ์ด้วยค่า Adjusted odds ratio (OR_adj) และช่วงความเชื่อมั่น 95%

      ผลการศึกษา พบว่าผู้ป่วยเบาหวาน 3,453 ราย ได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์ว่าเป็นโรคไตเรื้อรัง (eGFR < 60 ml/min/1.73 m²) ติดต่อกันเกิน 3 เดือน 557 ราย มีอัตราความชุก 161.31 รายต่อประชากรเบาหวาน 1,000 ราย แบ่งตามระยะของการเป็นโรคไตเรื้อรัง มีรายละเอียดดังนี้ ระยะที่ 3 มีอัตราความชุก 123.66 รายต่อประชากรเบาหวาน 1,000 ราย  ระยะที่ 4 มีอัตราความชุก 26.64 รายต่อประชากรเบาหวาน 1,000 ราย ระยะที่ 5 มีอัตราความชุก 11.00 รายต่อประชากรเบาหวาน 1,000 ราย ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคไตเรื้อรังในผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ที่เข้ารับการรักษาที่ศูนย์สุขภาพชุมชนเมือง จังหวัดขอนแก่นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.05) ได้แก่ อายุ 70 ปีขึ้นไป (OR_adj=5.00, 95%CI=2.43-10.29) ประวัติการป่วยเป็นโรคไตเรื้อรังของบุคคลในครอบครัว (OR_adj=28.87, 95%CI=11.54-72.22) พฤติกรรมเสี่ยงด้านการรับประทานอาหารระดับปานกลาง/ไม่ดี (OR_adj=10.96, 95%CI=4.82-24.93) พฤติกรรมเสี่ยงด้านอารมณ์ระดับปานกลาง/ไม่ดี (OR_adj=8.82, 95%CI=4.17-18.65) โรคความดันโลหิตสูง (OR_adj=2.80, 95%CI=1.05-7.47)

          ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าผู้ป่วยยังมีพฤติกรรมที่ไม่ถูกต้อง เช่น ด้านการรับประทานอาหารและการออกกำลังกาย ดังนั้นสถานบริการสาธารณสุขในพื้นที่ควรให้บริการประชาชนเชิงรุก ตรวจคัดกรอง ติดตามระยะและความรุนแรงของโรคไตเรื้อรังเป็นประจำ เพื่อให้การวินิจฉัยและการดูแลรักษาที่เหมาะสม ป้องกันการเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่มีประวัติบุคคลในครอบครัวที่ป่วยเป็นโรคไตเรื้อรัง ควรจัดกิจกรรมให้ความรู้กับผู้ป่วยโรคเบาหวานและผู้ดูแล เรื่องการอ่านฉลากโภชนาการเพื่อให้มีความรู้เรื่องปริมาณสารอาหารต่าง ๆ ที่สามารถบริโภคได้ในแต่ละวัน เช่น ไขมัน โปรตีน คาร์โบไฮเดรต วิตามิน เหล็ก โซเดียม เป็นต้น จัดกิจกรรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรายบุคคล หรือรายกลุ่ม ในเรื่องการรับประทานอาหารโดยเฉพาะอาหารเค็ม การออกกำลังกาย และด้านอารมณ์