การประเมินผลการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ภายใต้โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัย จากโรคพิษสุนัขบ้า ตามพระปณิธานศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าฟ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณ์วลัยลักษณ์อัครราชกุมารี ปี 2560 ในเขตสุขภาพที่ 7

บทคัดย่อ

การศึกษานี้เพื่อประเมินการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ภายใต้โครงการสัตว์ปลอดโรค คนปลอดภัยจากโรคพิษสุนัขบ้า เขตสุขภาพที่ 7 ปี 2560  ใน 4 ด้าน คือ ปัจจัยนำเข้า กระบวนการ ผลผลิต และการสะท้อนกลับข้อมูล  ทำการศึกษาในเขตสุภาพที่ 7 โดยสุ่มแบบหลายขั้นตอน คือ ขั้นตอนที่ 1 ในระดับอำเภอสุ่มได้ 34 อำเภอ  ขั้นตอนที่ 2 ระดับตำบล สุ่มอย่างง่ายเลือก 1 ตำบลในหนึ่งอำเภอ ขั้นตอนที่ 3 ระดับหมู่บ้าน สุ่มเลือก 1 หมู่บ้านจากหนึ่งตำบลและขั้นตอนที่ 4 เลือกครัวเรือนๆละ 1 คน กลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วย (1)  ผู้บริหาร 16 คน (2)  จนท.สาธารณสุข 72  คน  (3) จนท.ปศุสัตว์ 38 คน (4) จนท.ท้องถิ่น 72 คน (5)  ประชาชน 510 คน เก็บรวบรวมข้อมูลจากแบบสอบถาม การสัมภาษณ์ และสนทนากลุ่ม และทบทวนเอกสาร วิเคราะห์ข้อมูลใช้จำนวน ร้อยละ ค่าเฉลี่ย

        ยุทธศาสตร์ที่ 1 ปัจจัยนำเข้า พบ ความเพียงพอของงบ/ บุคลากร/ อาสาสมัครฯ/และวัสดุอุปกรณ์มีร้อยละ 6.3, 4.2, 6.3, 12.5 ตามลำดับ กระบวนการ พบปศุสัตว์มีการดำเนินงานร่วมกับเครือข่ายฯ ร้อยละ 75  ผลผลิต  พบ อำเภอที่แสดงผลหัวสัตว์เพิ่มขึ้นจาก 11 แห่ง (ปี 2559) เพิ่มเป็น 30 แห่ง (ปี 2560)   ประชาชนนำสัตว์เลี้ยงไปฉีดวัคซีนป้องกันโรคพิษสุนัขบ้าร้อยละ 48.8  ยุทธศาสตร์ที่ 2 พบว่า ในเขต 7มีศูนย์พักพิงสัตว์จำนวน 3 แห่ง ซึ่งทั้ง 3 แห่ง มีการให้บริการฉีดวัคซีน ทำหมันสุนัขแมว และมีสัตวแพทย์ที่ได้รับการฝึกอบรมดูแล   ยุทธศาสตร์ที่ 3 ปัจจัยนำเข้า  พบความเพียงพอของงบ บุคลากร วัคซีน ร้อยละ 42.7, 36.1, 58.3 ตามลำดับ กระบวนการ  พบ จนท.สาธารณสุขมีการบูรณาการทำงานร่วมกับเครือข่าย ร้อยละ 65.6   มีการบันทึกข้อมูลผู้สัมผัสโรคในโปรแกรม ร.36 ร้อยละ 50.0   ผลผลิต เจ้าหน้าที่สาธารณสุขได้ค้นหาผู้สัมผัสโรคและติดตามให้มารับวัคซีนตามกำหนดร้อยละ 86.2  ยุทธศาสตร์ที่ 4 ปัจจัยนำเข้า พบความเพียงพอของงบ / บุคลากร / สื่อสิ่งพิมพ์ร้อยละ 56.5, 18.5, 32.6  ตามลำดับ กระบวนการ  พบท้องถิ่นมีการบันทึกข้อมูลการขึ้นทะเบียนประชากรสุนัขและแมวในระบบ Thai Rabies Net ร้อยละ 27.8   ผลผลิต พบท้องถิ่นมีการสำรวจสุนัขและแมวและขึ้นทะเบียน ร้อยละ58.2 มีการออกข้อบัญญัติท้องถิ่นเพื่อควบคุมการเลี้ยงและปล่อยสัตว์  ร้อยละ 22.3 และสนับสนุนการซื้อวัคซีนร้อยละ 46.7  ยุทธศาสตร์ที่ 5 ปัจจัยนำเข้า พบประชาสัมพันธ์เคยอบรมเกี่ยวกับโรคพิษสุนัขบ้า ร้อยละ 25  ความเพียงพอของงบ /บุคลากร/สื่อ ร้อยละ 0, 100, 75.0 ตามลำดับ กระบวนการพบว่า ทุกจังหวัดมีการประสานงานและดำเนินงานได้  ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมาย ผลผลิต พบทุกจังหวัดมีการจัดทำข่าวแจก spot ข่าว ตลอดจนมีการเผยแพร่ผ่านวิทยุชุมชนและทีวีในพื้นที่ทุกจังหวัด  ยุทธศาสตร์ที่ 6 พบยังไม่มีการบูรณาการฐานข้อมูลที่มีอยู่กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เป็นฐานข้อมูลเดียวได้ อย่างไรก็ตามทุกหน่วยงานมีการใช้ข้อมูลร่วมกัน การสะท้อนกลับข้อมูล ทีมวิจัยได้สรุปผลการประเมินและสะท้อนให้ผู้ที่เกี่ยวข้องได้รับทราบเพื่อนำไปสู่การแก้ไขต่อไป 

        ข้อเสนอแนะจากการศึกษานี้คือ กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น ควรจัดทำแผนในการจัดซื้อวัคซีนโรคพิษสุนัขบ้าในภาพรวมทั้งประเทศ เพื่อสำรองวัคซีนให้ได้ร้อยละ 10-20 เพื่อแก้ปัญหาที่วัคซีนไม่เพียงพอ และกำหนดมาตรฐานกลางและข้อบังคับให้ทุกท้องถิ่นนำไปใช้เป็นหลักเกณฑ์และแนวทางปฏิบัติในการออกข้อบัญญัติท้องถิ่นในส่วนที่เกี่ยวข้องเพื่อให้เกิดการปฏิบัติไปในทิศทางเดียวกัน   นอกจากนี้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ควรผลักดันให้ค่าตอบแทนให้กับอาสาสมัครปศุสัตว์ในพื้นที่ เนื่องจากมีภารกิจมาก ขาดแรงจูงใจในการดำเนินงานทำให้มีการเปลี่ยนคนบ่อย