การเฝ้าระวังโรคและพาหะโรคลิซมาเนียในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 7

บทคัดย่อ

โรคลิซมาเนีย เป็นโรคติดต่อที่มีริ้นฝอยทรายเป็นพาหะนำโรค มีรายงานผู้ป่วยยืนยันติดเชื้อครั้งแรกในภาคตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งเป็นกลุ่มประชากรที่เดินทางไปศึกษาดูงานในประเทศตะวันออกกลาง จึงได้มีการตรวจคัดกรองกลุ่มดังกล่าวในพื้นที่จังหวัดร้อยเอ็ดและมหาสารคาม โดย 1. ตรวจคัดกรองหาเชื้อลิซมาเนียในกลุ่มประชากรทั้งที่แสดงอาการและไม่แสดงอาการโดยแบบสอบสวนเฉพาะรายและตรวจหาเชื้อโดยเทคนิค PCR 2. การศึกษาจำนวน ชนิดของพาหะ และการตรวจหาเชื้อในแมลงพาหะ โดยวิธี PCR-ITS1 ผลการสอบสวนโรค พบอาการแสดงของผู้ตรวจพบเชื้อลิซมาเนีย มีอาการเรียงตามลำดับจากมากที่สุด คือ น้ำหลักลด 4-9 กิโลกรัม คิดเป็นร้อยละ 20.69 รองลงมา คือ แผลเปื่อยเรื้อรัง และ ไข้ (เป็นๆ หายๆ) เรื้อรัง คิดเป็นร้อยละ 13.79 และอาการตัวเหลือง ตาเหลือง หายใจไม่สะดวก ผิวหนังคล้ำขึ้น คิดเป็นร้อยละ 10.34 ตามลำดับ ผลการตรวจหาเชื้อลิซมาเนียจากตัวอย่างเลือดและตัวอย่างน้ำลายของกลุ่มประชากรศึกษาในตัวอย่างเลือด 55 ตัวอย่าง ตรวจพบเชื้อลิซมาเนีย จำนวน 11 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 20 และในตัวอย่างน้ำลาย 55 ตัวอย่าง ตรวจพบเชื้อ จำนวน 1 ตัวอย่าง คิดเป็นร้อยละ 1.81 จากการสำรวจจำนวน ชนิดริ้นฝอยทรายในพื้นที่จังหวัดร้อยเอ็ด พบริ้นฝอยทรายมากที่สุด คือ Sergentomyia hivernus, Sergentomyia barruadi, Sergentomyia spp. จำนวนชนิดละ 2 ตัว รองลงมา คือ Sergentomyia gemmea และ Sergentomyia indica จำนวนชนิดละ 1 ตัว นอกจากนี้ยังสำรวจพบริ้นน้ำเค็มอีกจำนวน 13 ตัว ส่วนในพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม พบริ้นฝอยทราย คือ Sergentomyia spp. จำนวน 5 ตัว รองลงมา คือ Sergentomyia gemmea และ Sergentomyia indica จำนวนชนิดละ 1 ตัว นอกจากนี้ยังสำรวจพบริ้นน้ำเค็มอีกจำนวน 10 ตัว เมื่อนำริ้นฝอยทรายและริ้นน้ำเค็มที่สำรวจตรวจหาเชื้อ โดยวิธี Leishmania-Conventional PCR ผลไม่พบเชื้อในทุกตัวอย่าง
จากข้อมูลจำเป็นอย่างยิ่งในการเฝ้าระวังกลุ่มประชากรที่เดินทางไปทำงานยังพื้นที่พบรายงานการเกิดโรคลิซมาเนีย เนื่องจากข้อมูลการสำรวจแมลงพาหะยังพบริ้นฝอยทรายหลายชนิดในประเทศไทย ถึงแม้ว่าในช่วงที่ศึกษาตรวจไม่พบเชื้อลิซมาเนียในริ้นฝอยทรายก็ตาม