Interim Resuscitation Guidance for Healthcare Providers during COVID-19 Outbreak

Abstract

การระบาดของโรคอุบัติใหม่โคโรน่าไวรัส (โควิด-19)   เกิดจากเชื้อ SARS-CoV-2 เริ่มพบที่เมืองอู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม 2562 หลังจากการสืบสวนโรคและการตรวจสอบย้อนหลัง คาดว่าผู้ติดเชื้อครั้งแรกประมาณวันที่ 8 ธันวาคม 2562 (ยืนยันผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการ) หรือประมาณวันที่ 2 ธันวาคม 2562 (จากการวินิจฉัยทางคลินิกรายแรก) หลังจากนั้น คณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติของจีนได้ออกมายืนยันว่าโควิด-19 สามารถติดต่อจาก “คนสู่คน” เมื่อวันที่ 20 มกราคม 2563  และพบการแพร่ระบาดของโควิด-19 รุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ จนทำให้รัฐบาลจีนได้ประกาศใช้มาตรการ “ปิดเมือง” ที่เกิดการแพร่ระบาด เริ่มจากเมืองอู่ฮั่นเป็นเมืองแรกและประกาศปิดเมืองใกล้เคียงเพิ่มขึ้น ได้แก่ เมืองหวงกัง เอ้อโจว ชิบิ เฉียนเจียง ซีเจียง จิงเหมิน เซียนเถ่า เสี่ยวกัน และหวงฉี ซึ่งในช่วงก่อนปิดเมืองพบว่าชาวจีนเดินทางออกนอกประเทศกว่า 10 ล้านคน/เดือน และต่อมาพบผู้ติดเชื้อในประเทศต่าง ๆ เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องกว่า 10 ประเทศทั่วโลก¹ 

        วันที่ 13 มกราคม 2563 กระทรวงสาธารณสุขของประเทศไทย ยืนยันพบผู้ป่วยติดเชื้อโควิด-19 รายแรกในประเทศเป็นนักท่องเที่ยวหญิงชาวจีน อายุ 61 ปี เดินทางมาจากเมืองอู่ฮั่น ประเทศจีน^2,3 ต่อมา วันที่ 31 มกราคม 2563 พบผู้ป่วยคนไทยรายแรกที่ติดเชื้อโควิด-19 อายุ 50 ปี อาชีพขับแท็กซี่ ไม่เคยเดินทางไปประเทศจีน แต่รับผู้โดยสารนักท่องเที่ยวชาวจีนและเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลจนหายป่วย⁴และมีรายงานผู้ป่วยติดเชื้อโควิด-19 เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนวันที่ 1 มีนาคม  2563 กระทรวงสาธารณสุขรายงานพบผู้เสียชีวิตรายแรกของประเทศเป็นชายไทย อายุ 35 ปี ซึ่งได้รับการวินิจฉัยครั้งแรกว่าเป็นโรคไข้เลือดออกเมื่อปลายเดือนมกราคม 2563 ที่โรงพยาบาลเอกชนแห่งหนึ่ง ต่อมามีอาการติดเชื้อในปอดโดยไม่ทราบสาเหตุและได้รับการตรวจว่าติดเชื้อโควิด-19 ภายหลัง จึงได้ส่งตัวไปรักษาต่อที่สถาบันบำราศนราดูร⁵ หลังจากนั้นมีการแพร่ระบาดและพบผู้ติดเชื้อโควิด-19เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในประเทศไทย จนในวันที่ 25 มีนาคม 2563 รัฐบาลไทยประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินในทุกเขตท้องที่ทั่วราชอาณาจักร มีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 26 มีนาคม–30 เมษายน 2563 รวมทั้งมีการจัดตั้ง "ศูนย์บริหารสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา2019(โควิด-19);ศบค."เป็นหน่วยงานพิเศษเพื่อปฏิบัติหน้าที่ในสถานการณ์ฉุกเฉิน โดยมีนายกรัฐมนตรีเป็นผู้อำนวยการ⁶ ต่อมาได้มีการขยายเวลาจนถึงวันที่ 31 พฤษภาคม 2563 และมีแนวโน้มจะยังคงประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินต่อจนถึงสิ้นเดือนมิถุนายน 2563  

      องค์การอนามัยโลก (WHO) ได้ส่งทีมผู้เชี่ยวชาญนานาชาติรวม 25 คนเข้าไปสืบสวนสถานการณ์ในจีน

สรุปได้ว่า ไวรัสชนิดใหม่นี้ มีพันธุกรรม 96% เหมือนกับโคโรนาไวรัสที่อยู่ในค้างคาว และเหมือนโคโรนาไวรัสในตัวนิ่ม (pangolin) 86-92% จึงมีความเป็นไปได้ว่า ที่มาของไวรัสใหม่นี้คือ ส่งผ่านไวรัสที่กลายพันธุ์จากสัตว์มายังคน โดยการติดเชื้อจากคนสู่คน ส่วนใหญ่ประมาณ 78-85% ติดต่อกันในครอบครัวจากละอองเสมหะ (droplet) ไม่ใช่จากการกระจายของละอองลอย (aerosol)  อาการที่พบบ่อยที่สุดคือ มีไข้ (88%) ไอแห้งๆ (68%) ไม่มีเรี่ยวแรง (38%) ไอแบบมีเสมหะ (33%) หายใจลำบาก (18%) เจ็บคอ (14%) ปวดหัว (14%) ปวดกล้ามเนื้อ (14%) หนาวสั่น (11%) อาการที่พบน้อยลงมา คือ คลื่นไส้และอาเจียน (5%) คัดจมูก (5%) และท้องเสีย (4%) และอาการที่ไม่ใช่สัญญาณโรคของโควิด-19 คือ น้ำมูกไหล โดยผู้ป่วยราว 80% มีอาการไม่รุนแรง คนส่วนใหญ่ที่ได้รับเชื้อจะมีอาการในที่สุด พบผู้ป่วยส่วนน้อยที่ตรวจพบไวรัสแต่ไม่มีอาการและระยะเวลาเริ่มมีอาการป่วยภายหลังการติดเชื้อแตกต่างกัน ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการรุนแรงประมาณ 15% ต้องใช้ออกซิเจนเข้มข้นสูง และ5%ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ ช่วงการฟื้นตัวหลังจากเริ่มแสดงอาการป่วยโดยเฉลี่ยราว 2 สัปดาห์สำหรับผู้ป่วยที่อาการไม่รุนแรง และ 3–6 สัปดาห์สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง  คนที่ติดเชื้อโควิด-19 ในประเทศจีนราว 20% ต้องการการรักษาที่โรงพยาบาลนานหลายสัปดาห์ โดยมีโรงพยาบาลเพียงพอจะใช้รักษาประชากรได้ 0.4% ของทั้งหมดในเวลาเดียวกัน ขณะที่ประเทศพัฒนาแล้วอื่นๆ มีศักยภาพราว 0.1–1.3% และเตียงส่วนใหญ่ล้วนแล้วแต่มีผู้ป่วยโรคอื่นเดิมอยู่ จึงได้จัดโรงพยาบาลชั่วคราว 10 แห่งที่ปรับใช้จากการดัดแปลงยิมเนเซียมและห้องจัดแสดงนิทรรศการและก่อสร้างโรงพยาบาลพิเศษใหม่หั่วเสินซาน ในเมืองอู่ฮั่น เพื่อรองรับผู้ป่วยที่ติดเชื้อโควิด-19 โดยอ้างอิงรูปแบบการก่อสร้างจากโรงพยาบาลเสี่ยวทังซาน ในกรุงปักกิ่ง ที่เคยใช้เป็นสถานกักกันและรักษาผู้ป่วยโรคซาร์สเมื่อปี ค.ศ. 2003 ขนาด 34,000 ตารางเมตร พร้อมเตียงรองรับผู้ป่วย 1,000 หลัง ใช้เวลาก่อสร้างเพียง 11 วัน นับตั้งแต่วันที่ 23 มกราคม 2563 และเปิดรับผู้ป่วยกลุ่มแรกในวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2563 วิธีการรับมือที่สำคัญแรกสุดของประเทศจีนเพื่อช่วยป้องกันการกระจายของโควิด-19 คือ ทำให้จำนวนผู้ป่วยรุนแรงมีจำนวนน้อยที่สุด และขั้นตอนสำคัญรองลงมาคือ การเพิ่มจำนวนเตียง (รวมทั้งวัสดุและบุคลากร) จนกว่าจะมีเพียงพอสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรง ซึ่งผู้ป่วยรุนแรงคือผู้ป่วยที่มีโรคร่วมก่อนการติดเชื้อ โดยอัตราการเสียชีวิตในผู้ติดเชื้อโควิด-19 ที่มีโรคระบบหลอดเลือดหัวใจประมาณ13.2% โรคเบาหวานที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดีหรือสูงอยู่ที่ 9.2%  โรคความดันโลหิตสูง 8.4% โรคระบบทางเดินหายใจเรื้อรัง 8% และโรคมะเร็ง 7.6% คนที่ไม่มีอาการป่วยใดๆ ก่อนติดเชื้อมีอัตราการเสียชีวิตที่ 1.4% โดยพบว่ายิ่งผู้ติดเชื้อโควิด-19 ที่อายุน้อยจะติดเชื้อได้ยากและแม้ติดเชื้อแล้วอาการจะไม่รุนแรงเท่าผู้ป่วยที่มีอายุมากกว่า ทางด้านสาธารณสุขของประเทศจีน มีการตอบสนองที่จำเพาะเจาะจง เพื่อหยุดยั้งการแพร่กระจายเชื้อเป็นลูกโซ่จากคนสู่คน โดยมีพื้นฐานของมาตรการต่างๆ เช่น การเฝ้าระวังอย่างเข้มแข็งในการตรวจหาผู้ติดเชื้อให้ได้ไวที่สุด การวินิจฉัยโรคที่รวดเร็วมาก การแยกผู้ป่วยทันทีที่สงสัยการติดเชื้อ  การติดตามผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด การกักกันตัวผู้ที่ติดต่อใกล้ชิดกับผู้ป่วย รวมไปถึงการสร้างความรู้ความเข้าใจ การยอมรับในมาตรการระดับสูงเหล่านี้อย่างทันท่วงที อย่างไรก็ตาม ได้ใช้มาตรการสาธารณสุขอย่างเต็มที่ เช่น การลดการเจ็บป่วยและเสียชีวิตจากโควิด-19  การวางแผนเตรียมความพร้อมระยะใกล้และระยะฟื้นฟูต่อไป⁷