ภาวะโปรแลคตินในเลือดสูงในผู้ป่วยจิตเวช

บทคัดย่อ

ภาวะโปรแลคตินสูงในเลือดเป็นอาการไม่พึงประสงค์ที่พบในผู้ป่วยที่ ใช้ยาจิตเวช โดยเฉพาะอย่างยิ่งยาต้านโรคจิต ทั้งกลุ่มยาต้านโรคจิตกลุ่มเก่า และ ยาต้านโรคจิตกลุ่มใหม่ (ริสเพอริโดน พาริเพอริโดน และ เอมิซัลไพล์) ซึ่งถูกจัดอยู่ในกลุ่มยาต้านโรคจิตที่เพิ่มระดับโปรแลคติน พบได้ถึงร้อยละ 47.6 - 65.6 ความชุกแตกต่างกันไปตามเพศ และช่วงอายุ ภาวะดังกล่าวจะพิจารณาจากระดับโปรแลคตินที่สูงกว่าปกติ เพศชายมีระดับโปรแลคตินในเลือดสูงกว่า 20 นาโนกรัม/มล. และ ในเพศหญิงสูงกว่า 25 นาโนกรัม/มล. ภาวะดังกล่าวมีผลกระทบต่อผู้ป่วยทั้งระยะสั้นและระยะยาว โดยในระยะสั้น ในผู้ป่วยเพศชายและหญิง พบว่า อาจทำให้เกิดภาวะความต้องการทางเพศลดลง น้ำนมไหล เต้านมขยายและเป็นหมัน ส่วนในเพศหญิงจะพบปัญหาประจำเดือนผิดปกติ ทั้งประจำเดือนขาด ซึ่งเป็นปัจจัยที่ทำให้ผู้ป่วยมีภาวะกังวล และมีแนวโน้ม ที่จะไม่ร่วมมือในการรักษา และในระยะยาวปัญหาที่อาจจะตามมาคือ ภาวะกระดูกพรุน และมะเร็งเต้านม ซึ่งเป็นภัยเงียบที่ไม่แสดงออกจนกว่าจะเกิด การหักของกระดูก หรือตรวจพบการลุกลามของมะเร็ง ส่งผลให้เกิดทุพพลภาพกับผู้ป่วย และเป็นค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาพยาบาลที่สูงตามมา ทำให้คุณภาพชีวิตของผู้ป่วยลดลง และเพิ่มภาระในการดูแลให้ญาติ และครอบครัวต่อไป การจัดการเบื้องต้น คือการลดขนาดของยาที่เป็นสาเหตุ หรือเปลี่ยนชนิดของยาต้านโรคจิต และกรณีที่ไม่ได้ผล อาจพิจารณาให้ยาอื่นๆ ร่วม เช่น ยากลุ่มออกฤทธิ์ เพิ่มโดพามีน (โดพามีน อโกนิส), อาริพิพราโซล, ยาฮอร์โมน เป็นต้น ซึ่งจะต้องพิจารณาถึงอาการทางคลินิกของผู้ป่วย และปัจจัยที่เกี่ยวข้องของผู้ป่วยแต่ละรายด้วย อย่างไรก็ตามศึกษาวิจัยเกี่ยวกับภาวะ Hyperprolactinemia ในผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านโรคจิตในประเทศไทย ยังไม่มีการศึกษาในรูปแบบของการวิจัยในภาพรวมของประเทศ ดังนั้นจึงมีจำเป็นควรมีการศึกษาเพิ่มเติมในคนไข้โรคจิตของประเทศไทย เพื่อใช้พัฒนาระบบการจัดการภาวะ Hyperprolactinemia ให้เหมาะสมกับบริบทของประเทศไทยต่อไป