การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม: การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพวิถีไทยในเมืองแห่ง สุขภาวะดี พื้นที่น้ำพุร้อนแจ้ซ้อน อำเภอเมืองปาน จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

แหล่งน้ำพุร้อนแจ้ซ้อนเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงสุขภาพที่เชื่อมโยงวิถีวัฒนธรรมสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาบริบททุนทางสังคมและศักยภาพชุมชนที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงสุขภาพวิถีไทย และเพื่อพัฒนารูปแบบการจัดบริการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพตามวิถีไทยในพื้นที่น้ำพุร้อนแจ้ซ้อนให้เป็นต้นแบบสำหรับการใช้ประโยชน์ในอนาคต โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมผสานแนวคิดศาสตร์พระราชาตามกระบวนการ เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา เก็บข้อมูลตามระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพในกรอบของการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยมีผู้ให้ข้อมูลหลักแบบเจาะจง ได้แก่ ผู้นำชุมชน แกนนำชุมชน คณะกรรมการหมู่บ้าน อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน กลุ่มอาชีพแหล่งน้ำพุร้อน องค์การบริหารส่วนตำบล เจ้าหน้าที่อุทยาน กองทุนต่าง ๆ รวม 30 คน เครื่องมือ คือ แบบบันทึกข้อมูลทุติยภูมิ แนวคำถามประชุมระดมความคิด แบบสังเกตแบบมีส่วนร่วม แบบบันทึกภาคสนาม ตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือโดยผู้ทรงคุณวุฒิ 3 ท่าน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) บริบททุนทางสังคม ศักยภาพชุมชนมี 3 ด้าน คือ ทุนทางธรรมชาติสิ่งแวดล้อมที่โดดเด่นด้วยแหล่งน้ำพุร้อนธรรมชาติ ทุนวัฒนธรรมภูมิปัญญาพื้นบ้านที่หลากหลายชาติพันธุ์ ทุนเศรษฐกิจชุมชนที่เข้มแข็งของกลุ่มอาชีพและการจัดการโฮมสเตย์ 2) รูปแบบการจัดบริการการท่องเที่ยวที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ คือ การจัดการเส้นทางและแผนที่ท่องเที่ยวแบบบูรณาการ การสร้างอัตลักษณ์ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ การจัดการท่องเที่ยววิถีชุมชนด้วยการถ่ายทอดภูมิปัญญาด้านสุขภาพ และการพัฒนากิจกรรมท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์สุขภาพ ข้อเสนอแนะ ดังนั้น องค์การบริหารส่วนตำบล และคณะกรรมการหมู่บ้านควรจัดทำแผนแม่บทการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพวิถีไทยและพัฒนาความร่วมมือกับหน่วยงานภายนอกเพื่อการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพอย่างยั่งยืน