การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข:กรณีฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) จังหวัดเชียงราย
คำสำคัญ:
การพัฒนารูปแบบ, การบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข, ฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน, PM2.5บทคัดย่อ
ปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ส่งผลกระทบที่สำคัญต่อสุขภาพ เศรษฐกิจ และสังคม การวิจัยและพัฒนาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่นละอองขนาดเล็กไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5) จังหวัดเชียงราย ประชากร คือ คณะกรรมการศูนย์ปฏิบัติการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์และสาธารณสุข กรณีฝุ่น PM2.5 จังหวัดเชียงราย จำนวน 468 ราย วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการวิเคราะห์เนื้อหา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยใช้ paired t-test ผลการศึกษา พบว่า รูปแบบการดำเนินงานฯ ใช้รูปแบบ การบริหารจัดการแบบ SUPPORT ได้แก่ การเฝ้าระวังกลุ่มเสี่ยง 4 กลุ่มโรค การเข้าใจในแผนการดำเนินงาน การส่งเสริมสุขภาพและความเข้มแข็งชุมชน การป้องกันตนเองด้วยความรอบรู้ด้านสุขภาพ การสร้างโอกาสในการพัฒนา การตอบโต้สถานการณ์แบบทันท่วงที และการแบ่งทีมและกำหนดบทบาทอย่างชัดเจน ผลการพัฒนารูปแบบ พบว่า 1) ด้านการวางแผน 2) ด้านการจัดองค์กร 3) ด้านการบังคับบัญชาสั่งการ 4) ด้านการประสานงาน และ 5) ด้านการควบคุมการดำเนินงาน มีค่าเฉลี่ยก่อนและหลังพัฒนาแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<.001) จึงควรมีการปรับรูปแบบการบริหารจัดการฯให้เหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ เน้นระบบการสั่งการที่มีประสิทธิภาพ และเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพให้แก่ประชาชนอย่างต่อเนื่อง
เอกสารอ้างอิง
กรมอนามัย. (2566). สถานการณ์และผลการดำเนินงานด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีหมอกควันและฝุ่นละอองขนาดเล็ก (PM2.5). นนทบุรี: กรมอนามัยกระทรวงสาธารณสุข. เข้าถึงได้จาก https://spd.moph.go.th/wp-content/uploads/2023/04/4.2-PM-2.5-V3.pdf
กรมควบคุมมลพิษ. คุณภาพอากาศบริเวณตำบลเวียงพางคำ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ปี 2566 [อินเตอร์เน็ต]. เข้าถึงได้จาก http://air4thai.pcd.go.th/webV3/#/History.
เกศรา แสนศิริทวีสุข, วนิดา ดิษวิเศษ และ ละมัย ร่มเย็น. (2564). แนวทางการบริหารจัดการเพื่อควบคุมการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ในชุมชนเมืองเปรียบเทียบกับชุมชนชนบท เขตสุขภาพที่ 10. วารสารวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร, 1(1), 1-15.
ฐานริณทร์ หาญเกียรติวงศ์. (2561). ศักยภาพการแก้ไขปัญหาวิกฤติฝุ่นควันขนาดจิ๋ว (PM2.5) ขององค์การบริหารส่วนตําบลอําเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี. วารสารเกษมบัณฑิต, 19(ฉบับพิเศษ มีนาคม 2561), 229-241.
ณภัทร พงษ์เทอดศักดิ์. (2558). ความรู้ความเข้าใจและพฤติกรรมในการป้องกันตนเองในภาวะหมอกควันของประชาชนในเขตพื้นที่เทศบาลตำบลจันจว้า อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย. วารสารบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยราชภัฎเชียงราย, 8(15), 140-147.
ณรงค์ ลือชา และ ณัฐกานต์ ปวะบุตร. (2566) การบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรณีการแพร่ระบาด ของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา-2019 จังหวัดเชียงราย. เชียงรายเวชสาร, 15(3), 9-24.
ดารณี วรชาติ, ชาตรี นันทพานิช, รุ่งทิวา ประสานทอง และ พรพิมล ขันชูสวัสดิ์. (2561). การพัฒนาศูนย์ปฏิบัติการตอบโจ้ภาวะฉุกเฉินและภัยพิบัติทางด้านการแพทย์และสาธารณสุขระดับจังหวัดฉะเชิงเทรา.วารสารศูนย์การศึกษาแพทยศาสตร์คลินิก โรงพยาบาลพระปกเกล้า, 35(2), 190-202
ธีรวัฒน์ วลัยเสถียร, ปทุมมาลย์ ศิลาพร, เชิดพงษ์ มงคลสินธุ์ และ สุมาลี จันทลักษณ์. (2563) การประเมินสมรรถนะศูนย์ปฏิบัติการภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุข สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น กรมควบคุมโรค ปีงบประมาณ 2562. วารสารควบคุมโรค, 46(4), 528-539.
นพชัย ฟองอิสสระ. (2565). ข้อตกลงอาเซียนว่าด้วยมลพิษหมอกควันข้ามพรมแดน ที่มีผลต่อการจัดการหมอกควันข้ามพรมแดนในพื้นที่จังหวัดเชียงราย กรณีศึกษาระบบจัดการแบบเบ็ดเสร็จ. วารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์, 13(1), 89-118.
วิจารย์ สิมาฉายา. มลพิษจากหมอกควันในพื้นที่ภาคเหนือ: ปัญหาและแนวทาง. ใน การสัมมนา "วิกฤตโลกร้อน มลพิษหมอกควัน มหันตภัยใกล้ตัว” คณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล้อม วุฒิสภา 11 กุมภาพันธ์ 2554 จ.เชียงใหม่. เข้าถึงได้จาก https://www.pcd.go.th/wp-content/uploads/2020/06/pcdnew-2020-06-05_07-33-31_040770.pdf.
วิพัฒน์ หมั่นการ และ วิเชิด ทวีกุล. (2564). สัมฤทธิผลในการนำนโยบายการแก้ปัญหาหมอกควันไปปฏิบัติในพื้นที่อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง. วารสารวิจัย มข. สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 9(2), 1-12
วิรัช ประวันเตา, พรสุรางค์ ราชภักดี และ ศรายุธ อุตตมางคพงศ์. (2564). การพัฒนาศูนย์ปฏิบัติการและระบบบัญชาการเหตุการณ์ ตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางด้านสาธารณสุขกรณีโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019. วารสารควบคุมโรค, 47(2), 396–408.
ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข. (2566) จำนวนป่วย (รายโรค) ที่เกี่ยวข้องกับมลพิษทางอากาศ ปี พ.ศ.2567 [อินเทอร์เน็ต]. เข้าถึงได้จาก https://hdcservice.moph.go.th/hdc/reports/report.php?&cat_id=9c647c1f31ac73f4396c2cf987e7448a&id=297c1cb035778f7b49357693e6867e6c.
สายชล สง่าศรี, จีรศักดิ์ ปันลํา และ สมจันทร์ ศรีปรัชยานนท์. (2565). การจัดการปัญหาไฟป่าและหมอกควันตามหลักพุทธนิเวศวิทยาของหน่วยป้องกันและพัฒนาป่าไม้เกาะคา จังหวัดลําปาง. วารสารปัญญา, 29(1), 70-84.
สำนักงานธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย. (2565). รายงานสรุปสถานการณ์ไฟป่าและฝุ่นละอองขนาดเล็ก PM2.5 ปี 2565. เชียงราย: ส่วนสิ่งแวดล้อม สำนักงานธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจังหวัดเชียงราย. เข้าถึงได้จากhttps://chiangrai.mnre.go.th/attachment/iu/download.php?WP=qUIcnKtjpQugZKqCGWOghJstqTgcWatjpQWgZ3pkGQEgG2rDqYyc4Uux
กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม. (2566). คู่มือเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคและ ภัยที่คุกคามสุขภาพ จากฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM2.5). นนทบุรี: กองโรคจากการประกอบอาชีพและสิ่งแวดล้อม กระทรวงสาธารณสุข. เข้าถึงได้จาก https://ddc.moph.go.th/uploads/publish/1202520211213111057.pdf
เสาวนารถ เล็กเลอสินธุ์. (2564). ศักยภาพการแก้ไขปัญหาวิกฤติฝุ่นควันขนาดจิ๋ว (PM2.5) ขององค์การบริหารส่วนตําบลอําเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี. Journal of Administrative and Management Innovation, 9(2), 1-13.
อัศมน ลิ่มสกุล, ศิรพงศ์ สุขทวี, อ่อนจันทร์ โคตรพงษ, วุฒิชัย แพงแก้ว, อัศดร คำเมือง, อดุลย์เดช ปัดภัย, ..., จิราภรณ์ นันทะจันทร์. (2563). การพัฒนาระบบเตือนภัยความร้อนและหมอกควันล่วงหน้าสาหรับพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย[รายงานวิจัย]. กรุงเทพฯ: กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม. เข้าถึงได้จาก http://datacenter.deqp.go.th/media/images/6/B8/7._Final_Report_Heat_Haze_2561_2562.pdf.
Charusombat, P. (2022). ASEAN cooperation on transboundary haze pollution: the perspective of institutional incremental change. Journal of Environmental Information Science. 2022(2), 1-12. doi: 10.11492/ceispapersen.2022.2_1
Fayol, H. (1949). General and industrial management (2nd ed.). London. Sir Isaac Pitman & Sons, Ltd.
Hangtrakul, P., Kanthawee, P., & Inchon, P. (2023). Health impacts from air pollution in border community of Thailand-Myanmar. Journal of Health Science and Alternative Medicine, 5(3), 92–95. doi: ]10.14456/jhsam.2023.22.
Puyt, R., Lie, F. B., De Graaf, F. J., & Wilderom, C. P. (2020). Origins of SWOT Analysis. Proceedings - Academy of Management, 2020(1), 17416. doi: 10.5465/ambpp.2020.132
Sinclair, H., Doyle, E. E., Johnston, D., & Paton, D. (2013). The use of emergency operations centres in local government emergency management. International Journal of Emergency Management, 9(3), 205. doi: 10.1504/ijem.2013.058542
United Nations Environment Programme. (2019). Air Pollution Measures for Asia and The Pacific. from https://www.ccacoalition.org/resources/air-pollution-asia-and-pacific-science-based-solutions-summary-full-report
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2024 วารสารวิจัยการพยาบาลและสุขภาพ
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
