ปัญหาและความต้องการการดูแลช่วยเหลือภาวะยากลำบากของผู้สูงอายุในชุมชน

บัวหลัน หินแก้ว; ขนิษฐา  นันทบุตร

ผู้แต่ง

บัวหลัน หินแก้ว คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
ขนิษฐา นันทบุตร คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

คำสำคัญ:

ภาวะยากลำบาก, ปัญหา, ความต้องการ, ผู้สูงอายุ, การวิจัยเชิงคุณภาพ, ชุมชน

บทคัดย่อ

สถานการณ์ของผู้สูงอายุมีจำนวนเพิ่มมากขึ้น และมีแนวโน้มในการเกิดภาวะยากลำบาก จากการที่มีการเจ็บป่วยเรื้อรัง ช่วยเหลือตนเองได้ลดลง และมีแนวโน้มในการอยู่ลำพัง ไม่มีลูกหลานดูแล การวิจัยเชิงคุณภาพมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัญหาและความต้องการการดูแลภาวะยากลำบากของผู้สูงอายุในชุมชน เก็บข้อมูลโดยการสังเกต สัมภาษณ์เชิงลึก การศึกษาข้อมูลเอกสาร และสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา โดยเลือกผู้ให้ข้อมูลแบบเจาะจง จำนวน 85 คน ประกอบด้วย 1) ภาคประชาชน กลุ่มองค์กรในพื้นที่ 2) หน่วยบริการสุขภาพ 3) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และ 4) แกนนำท้องที่ กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และ 5) กลุ่มผู้สูงอายุที่มีภาวะยากลำบากและครอบครัว ผลการวิจัย พบว่า ปัญหาและความต้องการของชุมชนในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะยากลำบากมี 5 ด้าน ดังนี้ 1) ด้านสังคม 2) ด้านเศรษฐกิจ 3) ด้านสภาวะแวดล้อม 4) ด้านสุขภาพ และ 5) ด้านการเมืองการปกครอง ข้อเสนอแนะจากผลการวิจัยคือ 1) การดูแลของชุมชนควรตอบสนองปัญหาและความต้องการในการดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะยากลำบาก 2) จัดกิจกรรมปลูกฝังค่านิยมความรับผิดชอบ ความกตัญญูต่อผู้สูงอายุเพื่อให้คนรุ่นใหม่เห็นคุณค่าของผู้สูงอายุและไม่มีการทอดทิ้งผู้สูงอายุ และ 3) จัดทำแผนในการดูแลผู้สูงอายุโดยการสร้างความร่วมมือของหน่วยงานที่อยู่ในพื้นที่ ได้แก่ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพ ประชาชน และแกนนำในชุมชน

เอกสารอ้างอิง

กรมกิจการผู้สูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์.. (2563). คู่มือการดำเนินการโครงการให้บริการสงเคราะห์ผู้สูงอายุอยู่ในภาวะยากลำบาก ประจำปีงบประมาณ 2563 (ฉบับปรับปรุง). สืบค้นเมื่อ 7 มิถุนายน 2565, จาก http://www. chainat.m-society.go.th

กันนิฐา มาเห็ม, ปิยนุช ภิญโย, รัชนี พจนา และ พัฒนี ศรีโอษฐ์. (2563). ประสบการณ์ของผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำพังและความต่างระหว่างหญิงและชาย: การวิจัยชาติพันธุ์วรรณาอภิมาน. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ, 38(2), 138-147.

กิตติพร เนาว์สุวรรณ และ มาริสา สุวรรณราช. (2562). สภาพปัญหาและความต้องการดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุ ที่อยู่ในเขตความรับผิดชอบขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในภาคใต้ตอนล่าง. วารสารวิทยาลัยพยาบาลบรมราชชนนี อุตรดิตถ์, 11(2), 118-132.

เกรียงศักดิ์ ธรรมอภิพล, สุพัตรา ศรีวณิชชากร, จุฑาธิป ศีลบุตร และ กวินารัตน์ สุทธิสุคนธ์. (2560). การจัดการดูแลผู้สูงอายุที่ประสบภาวะยากลำบากโดยองค์กรสาธารณสุข. วารสารการบริหารท้องถิ่น, 10(3), 159-181.

ขนิษฐา นันทบุตร. (2551). การดูแลสุขภาพชุมชน: แนวคิด เครื่องมือ การออกแบบ. นนทบุรี: อุษาการพิมพ์.

คณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ กรมกิจการผู้สูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2561). แผนผู้สูงอายุแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2545-2564) ฉบับปรับปรุง ครั้งที่ 2 พ.ศ. 2561. กรุงเทพฯ: สามลดา.

จงรักษ์ ชาติรูปฏิวิน. (2561). ปัญหาของผู้สูงอายุกับการจัดสวัสดิการชุมชนในเขตเมือง: ศึกษากรณี 2 ชุมชน ในเขตวังทองหลาง กรุงเทพมหานคร. วารสารวิจัยสังคม, 41(2), 67-96.

จิณณ์ณิชา พงษ์ดี และ ปิยธิดา คูหิรัญญรัตน์. (2558). ปัญหาและความต้องการด้านสุขภาพของผู้สูงอายุในเขตพื้นที่รับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านเหมืองแบ่ง ตำบลหนองหญ้าปล้อง อำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย. วารสารการพัฒนาสุขภาพชุมชน มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 3(4), 561-576.

ณิชารีย์ ใจคำวัง, วรดา จักษุพรรณ, วลีพร น้อยเจือ, สกาวเดือน ชุ่มชุมภู และ อินธิรา ตระกูลฤกษ์. (2562). ศักยภาพของผู้ดูแลผู้สูงอายุที่อยู่ในภาวะพึ่งพิง ตำบลคุ้งตะเภา อำเภอเมือง จังหวัดอุตรดิตถ์. วารสารวิชาการวิทยาศาสตร์และวิทยาศาสตร์ประยุกต์, 1, 1-19.

ณัฏฐ์ฐิตตา เทวาเลิศสกุล, วณิฎา ศิริวรสกุล และ ชัชสรัญ รอดยิ้ม. (2559). แนวทางการพัฒนาผู้สูงอายุจากภาระให้เป็นพลัง กรณีศึกษาเทศบาลนครรังสิต. วารสารฉบับอิเลคทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยศิลปากร สาขามนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์ และศิลปะ, 9(1), 529-545

นอรินี ตะหวา และ ปวิตร ชัยวิสิทธิ์. (2559). การจัดการสภาพแวดล้อมและที่พักอาศัยสำหรับผู้สูงอายุในเขตเมือง จังหวัดนครศรีธรรมราช. สมาคมสถาบันอุดมศึกษาเอกชนแห่งประเทศไทย, 5(1), 31-39.

ปาริชาติ รัตนราช, กชพงศ์ สารการ และ ไพรวัลย์ โคตรตะ. (2563). ศักยภาพผู้ดูแลผู้สูงอายุที่สอดคล้องกับบริบทวัฒนธรรมท้องถิ่นอีสาน. วารสารพยาบาลทหารบก, 21(1), 147-155.

พันนิภา บุญจริง. (2558). การพัฒนารูปแบบการดำเนินงานของผู้สูงอายุ ตำบลธาตุน้อย อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารเทคโนโลยีภาคใต้, 8(2), 1-8.

มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. (2562). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย 2561. นครปฐม: บริษัทพริ้นเทอรี่ จำกัด.

มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. (2564). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย 2564. กรุงเทพ: อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน).

แววใจ พ้นภัย. (2563). ปัญหาและความต้องการการดูแลสุขภาพของผู้สูงอายุในบริบทอำเภอสงหนคร จังหวัดสงขลา. วารสารวิทยาลัยพยาบาลพระจอมเกล้า จังหวัดเพชรบุรี, 3(3), 32-48.

ศิราณี ศรีหาภาค, โกมาตร จึงเสถียรทรัพย์ และ คณิศร เต็งรัง. (2557). ผลกระทบและภาระการดูแลผู้สูงอายุระยะยาวภายใต้วัฒนธรรมไทย. สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) กรุงเทพฯ: มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย

ศิริวรรณ พิทยรังสฤษฎ์, จิรบูรณ์ โตสงวน และ หทัยชนก สุมาลี. (2553). บทบาทองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในการสร้างเสริมสุขภาพและข้อเสนอเชิงนโยบายเรื่องการกระจายอำนาจด้านการส่งเสริมสุขภาพและข้อเสนอเชิงนโยบายเรื่องการกระจายอำนาจด้านการส่งเสริมสุขภาพนนทบุรี: สำนักงานพัฒนานโยบายสุขภาพระหว่างประเทศ (IHPP)

สำนักงานสถิติแห่งชาติ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2565). การสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2564. กรุงเทพฯ: กองสถิติพยากรณ์ สำนักงานสถิติแห่งชาติ

อาทิตย์ บุญรอดชู, อุไร จเรประภาฬ, กำไล สมรักษ์ และ รุ่งนภา บุญรอดชู. (2564). การพัฒนาระบบการดูแลผู้สูงอายุโดยการเปรียบเทียบสมรรถนะของชุมชนท้องถิ่น ตำบลคีรีวง อำเภอปลายพะยา จังหวัดกระบี่. วารสารพยาบาลทหารบก, 22(3), 171-179.

อัมภรณ์ ภู่ระย้า และขนิษฐา นันทบุตร. (2562). ศักยภาพของชุมชนในการดูแลผู้สูงอายุ. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ, 37(1), 22-31.

Ebersol, P. & Hess, P. (2019). Theories of aging. In toward healthy aging human need and nursing response (10thed). St Louis: Mosby.

Guba, E.G. & Lincoln, Y.S. (1989). Fourth generation evaluation. Philadelphia: Sage.

Karma, B. Ada-Katrin, B & Handler-Schuster, D. (2021). Exploring health-relate needs of elderly people (70+) at home: a qualitative study from Switzerland. Journal of Primary Care & Community Health, 12, 1-7.

Savage, R., K, H., Bashi, A. M., Bronskill, S. E., Faulkner, C., Grieve, J., . . . Rochon, P. A. (2021). Perspectives on ageing: a qualitative study of older people's expectations, priorities, needs and values from two Canadian provinces. Age And Aging. 50(5), 1811-1819. doi:10.1093/ageing/afab136

Schreier, M. (2012). Qualitative content analysis in practice. London: Sage.