Nurse’ s Role in Caring for Depression of End-Stage Renal Disease Undergoing Hemodialysis Patients

วรรวิษา สำราญเนตร; ภัทรินทร์ ธรรมดวงศรี; ศุภรดา วงค์จำปา

ผู้แต่ง

วรรวิษา สำราญเนตร วิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม
ภัทรินทร์ ธรรมดวงศรี วิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม
ศุภรดา วงค์จำปา วิทยาลัยพยาบาลศรีมหาสารคาม

คำสำคัญ:

ภาวะซึมเศร้า, โรคไตเรื้อรังระยะสุดท้าย, การฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม

บทคัดย่อ

โรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายเป็นภาวะที่หน่วยไตสูญเสียการทำงานอย่างถาวรและไม่สามารถฟื้นฟูได้ จำเป็นต้องได้รับการบำบัดทดแทนไต ส่วนใหญ่พึ่งพาการบำบัดด้วยวิธีการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม ผู้ป่วยต้องรับการรักษาอย่างต่อเนื่องและเสียค่าใช้จ่ายในการรักษาสูง มักพบการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ เกิดความเครียด วิตกกังวล ท้อแท้ สิ้นหวัง และภาวะซึมเศร้าตามมา ซึ่งภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยที่ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมเกิดขึ้นได้ง่าย จากปัญหาด้านร่างกายที่เกิดจากการเจ็บป่วยและการเปลี่ยนแปลงภาพลักษณ์ ตลอดจนการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบการดำเนินชีวิต อาชีพและบทบาทในครอบครัว ทำให้มีความไม่สุขสบาย ส่งผลต่อสภาพจิตใจของผู้ป่วย ประกอบกับบทบาททางสังคมลดลง จากการที่ต้องฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง และพึ่งพาผู้อื่นเพิ่มขึ้น บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนความรู้เกี่ยวกับความหมาย ปัจจัยที่เกี่ยวข้อง การประเมิน อาการและอาการแสดง และบทบาทพยาบาลในการดูแลภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม ทำให้พยาบาลตระหนักถึงภาวะผิดปกติทางร่างกาย รวมถึงภาวะซึมเศร้าที่มักพบร่วมด้วย เพื่อจะได้ติดตามและนำผลประเมินที่ได้มาวางแผนแก้ไข หาวิธีช่วยเหลือป้องกันอย่างเป็นองค์รวม เพื่อชะลอความรุนแรงของโรคและเพิ่มคุณภาพชีวิตให้กับผู้ป่วยมากที่สุด

เอกสารอ้างอิง

กมลรัตน์ บัญญัตินพรัตน์ และ ศิริรัตน์ อนุตระกูลชัย. (2560). ปัจจัยที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยไตวายเรื้อรังที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. ศรีนครินทร์เวชสาร, 32(1), 1-8.

จุฑามาศ เทียนสอาด, สุชิรา ชัยวิบูลย์ธรรม และ นพวรรณ พินิจขจรเดช. (2560). การรับรู้ภาระจากอาการ ภาระค่าใช้จ่าย กับคุณภาพชีวิตในผู้ป่วยไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. รามาธิบดีสาร, 23(1), 60-77.

ชยวัจน์ สีบุญเรือง. (2560). ภาวะสุขภาพและภาวะซึมเศร้าของผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือด. วารสารราชานุกูล, 32(2), 55-63.

ชัชวาล วงค์สารี และ เรณู อาจสาลี. (2559). ประสบการณ์การได้รับการสนับสนุนทางสังคมในผู้ป่วยไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. วารสารสภากาชาดไทย, 9(2), 132-144.

ชุตินันท์ จริยากุลภิวาท และ ธนศักดิ์ เทียกทอง. (2562). การประเมินภาวะซึมเศร้าและความร่วมมือในการใช้ยาในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังในโรงพยาบาลชัยนาถนเรนทร. วารสารเภสัชกรรมไทย, 11(2), 411-421.

นัฎกานต์ มันตะสูตร, สมบัติ สกุลพรรณ์ และ ดาราวรรณ ต๊ะปินตา. (2563). ผลของโปรแกรมการบำบัดด้วยการแก้ปัญหาต่อภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. พยาบาลสาร, 47(1), 301-312.

พัชราภา บรรจงเก็บ, วิไลพรรณ สมบุญตนนท์, วีนัส ลีฬหกุล และ วิมลรัตน์ ภู่วราวุฒิพานิช. (2559). ปัจจัยทำนายภาวะการทำหน้าที่ในผู้สูงอายุโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. Journal of Nursing Science, 34(4), 57-67.

พัชรินทร์ อินทร์จันทร์ และ สุนิดา ปรีชาวงษ์. (2562). ผลของโปรแกรมแบบบูรณาการที่เน้นการออกกำลังกายขณะฟอกเลือดต่ออาการเหนื่อยล้าในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. วารสารพยาบาลศาสตร์ จุฬาลงกรณ์วิทยาลัย, 31(1), 49-60.

มาโนช หล่อตระกูล. (2563).โรคซึมเศร้า. สืบค้น 11 เมษายน 2563, จาก https://med.mahidol.ac.th/ramamental/generalknowledge/general/09042014-1017.

ยุทธชัย ไชยสิทธิ์, จุรีรัตน์ กอเจริญยศ และ อภิญญา กุลทะเล. (2561). ประสบการณ์และวิธีการจัดการตนเองของผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม. วารสารการพยาบาลและสุขภาพ มหาวิทยาลัยราชภัฎสวนสุนันทา, 1(2), 42-61.

วรรณภา บรรจงรักษา. (2559). ความชุกและปัจจัยที่มีผลต่อภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม (รายงานผลการวิจัย). ปทุมธานี: โรงพยาบาลธรรมศาสตร์เฉลิมพระเกียรติ.

วนิดา วิชัยศักดิ์ พีรพนธ์ ลือบุญธวัชชัยและยิ่งยศ อวิหิงสานนท์. (2561). การศึกษาเปรียบเทียบคุณภาพชีวิตระหว่างกลุ่มผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายที่รักษาด้วยการฟอกเลือดหรือการล้างไตทางช่องท้องและกลุ่มผู้ป่วยที่ได้รับการผ่าตัดเปลี่ยนไต โรงพยาบาลจุฬาภรณ์. เวชศาสตร์ร่วมสมัย, 62(1), 91-105.

สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย. (2558). คำแนะนำสำหรับการดูแลผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังก่อนการบำบัดทดแทนไต พ.ศ.2558. กรุงเทพฯ: เท็กซ์ แอนด์ เจอร์นอล พับลิเคชั่น.

สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย. (2561). คู่มือการรักษาด้วยการฟอกเลือดและการกรองพลาสมาสำหรับผู้ป่วยโรคไต พ.ศ.2561. กรุงเทพฯ: เท็กซ์ แอนด์ เจอร์นอล พับลิเคชั่น.

สิทธิพร โนรี, อัจจิมา บวรธรรมปิติ, สุรพล โนชัยวงศ์, เกียรติเกรียงไกร โกยรัตโกศล, ชยุตพงศ์ ใจใส, เศรษฐพล ปัญญาทอง, กิตติยา เสทธะนะ, บุญธิตา ประเสริฐกุล,… ชิดชนก เรือนก้อน. (2560). ความชุกและปัจจัยที่มีความสัมพันธ์ระหว่างภาวะซึมเศร้ากับคุณภาพชีวิตด้านสุขภาพในผู้ป่วยฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมและผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง. สงขลานครินทร์เวชสาร, 35(4), 301-312.

สุภิศา ปลูกรักษ์. (2561). การศึกษาความชุกและปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยไตวายระยะสุดท้ายที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียมในโรงพยาบาลพระนครศรีอยุธยา. วารสารสมาคมเวชศาสตร์ป้องกันแห่งประเทศไทย, 8(1), 72-80.

อัจฉรียา น้อยทรง. (2561). ผลของโปรแกรมการบำบัดความคิดและพฤติกรรมต่อภาวะวิตกกังวลและภาวะซึมเศร้าในผู้ป่วยที่ได้รับการบำบัดทดแทนไต (วิทยานิพนธ์ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต สาขาการพยาบาลผู้ใหญ่). มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ปทุมธานี.

Chan, L., Tummalapalli, S. L., Ferrandino, R., Poojary, P., Saha, A., Chauhan, K., & Nadkarni, G. N. (2017). The effect of depression in chronic hemodialysis patients on inpatient hospitalization outcomes. Blood purification, 43(1-3), 226-234.

Chen, C. K., Tsai, Y. C., Hsu, H. J., Wu, I. W., Sun, C. Y., Chou, C. C., ... & Wang, L. J. (2010). Depression and suicide risk in hemodialysis patients with chronic renal failure. Psychosomatics, 51(6), 528-528.

Costa, R. H. S., de Medeiros Dantas, A. L., Leite, É. M. D., de Carvalho Lira, A. L. B., Vitor, A. F., & da Silva, R. A. R. (2015). Complications in renal patients during hemodialysis sessions and nursing interventions. Revista de Pesquisa: Cuidado é Fundamental Online, 7(1), 2137-2146.

Dumitrescu, A. L., Garneata, L. I. L. I. A. N. A., & Guzun, O. L. G. A. (2009). Anxiety, stress, depression, oral health status and behaviours in Romanian hemodialysis patients. Rom J Intern Med, 47(2), 161-168.

El Filali, A., Bentata, Y., Ada, N., & Oneib, B. (2017). Depression and anxiety disorders in chronic hemodialysis patients and their quality of life: a cross-sectional study about 106 cases in the northeast of Morocco. Saudi Journal of Kidney Diseases and Transplantation, 28(2), 341-348.

Farinha, A. (2017). Symptom control in end stage renal disease. Portuguese Journal of Nephrology & hypertension, 31(3), 192-199.

Gerogianni, S. K., & Babatsikou, F. P. (2014). Psychological aspects in chronic renal failure. Health science journal, 8(2), 205-214.

Habas, E., Rayani, A., & Khammaj, A. (2012). Long-term Complications of Hemodialysis. Sebha Medical Journal, 11(1), 12-18.

Khan, A., Khan, A. H., Adnan, A. S., Sulaiman, S. A. S., & Mushtaq, S. (2019). Prevalence and predictors of depression among hemodialysis patients: a prospective follow-up study. BMC public health, 19(1), 531.

Ma, T. K. W., & Li, P. K. T. (2016). Depression in dialysis patients. Nephrology, 21(8), 639-646.

Manandhar, N. R., Shakya, R., Pandey, B., & Wagley, P. (2018). Depression among patients undergoing maintenance hemodialysis at a tertiary care center in Kathmandu, Nepal. Journal of Patan Academy of Health Sciences, 5(2), 4-11.

Norozi Firoz, M., Shafipour, V., Jafari, H., Hosseini, S. H., & Yazdani-Charati, J. (2019). Relationship of Hemodialysis Shift With Sleep Quality and Depression in Hemodialysis Patients. Clinical nursing research, 28(3), 356-373.

Qu, Z., Zou, D., Chen, L., & Zhang, S. (2016, July). The Nursing Care of a Chinese Suicidal Patient with an Internal Jugular Vein Catheterization with Hemodialysis. In International Conference on Biomedical and Biological Engineering. Atlantis Press

Ravaghi, H., Behzadifar, M., Behzadifar, M., Taheri Mirghaed, M., Aryankhesal, A., Salemi, M., & Luigi Bragazzi, N. (2017). Prevalence of depression in hemodialysis patients in Iran a systematic review and meta-analysis. Iranian journal of kidney diseases, 11(2),90-98

Teles, F., Azevedo, V. F. D. D., Miranda, C. T. D., Miranda, M. P. D. M., Teixeira, M. D. C., & Elias, R. M. (2014). Depression in hemodialysis patients: the role of dialysis shift. Clinics, 69(3), 198-202.

World Health Organization. (2020). Depression. Retrived April 22, 2020, from

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression.