การศึกษาค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสี และค่าปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับในการถ่ายภาพเอกซเรย์ทรวงอกในระบบดิจิทัล โรงพยาบาลสระบุรี

บทคัดย่อ

การถ่ายภาพเอกซเรย์ทรวงอก แม้ผู้ป่วยจะได้รับปริมาณรังสีที่ค่อนข้างต่ำ แต่ปริมาณรังสีสะสมที่ผู้ป่วยได้รับมีผลโดยตรงต่อการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย ที่ผ่านมาทางหน่วยงานยังไม่มีการประเมินค่าปริมาณรังสีที่ผิวจากการถ่ายภาพเอกซเรย์มาก่อน เพื่อประโยชน์ต่อการให้บริการผู้ป่วย บุคลากรได้ตระหนักถึงการใช้รังสีได้อย่างเหมาะสม และช่วยลดความเสี่ยงภัยจากรังสีในการตรวจวินิจฉัยทางคลินิก ผู้ศึกษาจึงมีความสนใจศึกษาค่าปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับ (entrance surface dose : ESD) ค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสี (exposure index : EI) และความสัมพันธ์ระหว่างค่าปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับ ค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสี กับค่าพารามิเตอร์ต่างๆ จากการถ่ายภาพเอกซเรย์ทรวงอก โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากการถ่ายภาพเอกซเรย์ทรวงอก ได้แก่ เพศ อายุ น้ำหนัก และความหนาของทรวงอกของผู้รับบริการ ค่าปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับ และค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสี ที่ห้องเอกซเรย์ทั่วไปหมายเลข 1 หน่วยงานรังสีวิทยา โรงพยาบาลสระบุรี ในวันและเวลาราชการ รวมจำนวน ทั้งหมด 200 ราย ช่วงตั้งแต่วันที่ 1 เดือนมีนาคม ถึงวันที่ 30 เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2567 มาวิเคราะห์ข้อมูล ผลการศึกษาพบการตรวจเอกซเรย์ทรวงอกในท่า PA upright ปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับเฉลี่ยมีค่าเท่ากับ 0.10 มิลลิเกรย์ (SD = 0.04) มีค่าควอไทล์ที่ 3 เท่ากับ 0.22 มิลลิเกรย์ อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ภาพส่วนใหญ่มีค่าดัชนีชี้วัดปริมาณรังสีอยู่ในช่วง (200 < EI <  400) จำนวน 198 ภาพ คิดเป็นร้อยละ 99.00 ซึ่งถือว่ามีความเหมาะสมสำหรับผู้มารับบริการ ตัวแปรที่มีความสัมพันธ์และส่งผลต่อปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับได้แก่ ค่ากระแสหลอดคูณเวลา ความหนาของทรวงอก และน้ำหนักของผู้รับบริการ (r = 0.965, 0.847 และ 0.799 ตามลำดับ p-value < 0.001)  โดยค่าปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับ จะเพิ่มขึ้นเมื่อค่ากระแสหลอดคูณเวลา ความหนาของทรวงอก และน้ำหนักเพิ่มขึ้น สามารถเขียนสมการพยากรณ์ปริมาณรังสีที่ผิวผู้ป่วยได้รับได้ดังนี้ Y’ = -0.029 + 0.045x + 0.002t