กรณีศึกษาผู้ป่วยติดเชื้อมาลาเรียชนิด Plasmodium knowlesi รายแรกของโรงพยาบาลสระบุรีและหลุมพรางในการวินิจฉัยเชื้อมาลาเรียภายใต้กล้องจุลทรรศน์

บทคัดย่อ

โรคไข้มาลาเรีย คือโรคติดเชื้อที่เกิดจากเชื้อโปรโตซัวในกลุ่มพลาสโมเดียม (Plasmodium spp.) ส่วนใหญ่สามารถติดต่อจากคนสู่คนโดยมียุงก้นปล่องเป็นพาหะ ยกเว้น Plasmodium Knowles (P. knowlesi) ที่สามารถติดต่อจากสัตว์สู่คนได้ การวินิจฉัยจำแนกเชื้อ P. knowlesi ภายใต้กล้องจุลทรรศน์มีความซับซ้อนและต้องอาศัยความเชี่ยวชาญ เนื่องจากลักษณะของเชื้อ P. knowlesi ระยะ early trophozoite คล้ายกับเชื้อ Plasmodium falciparum (P. falciparum) ในขณะที่ระยะ growing trophozoite และ schizont มีลักษณะคล้ายกับเชื้อ Plasmodium malariae ทำให้มีโอกาสรายงานชนิดมาลาเรียผิดพลาดสูง องค์การอนามัยโลกจึงแนะนำให้ใช้การตรวจวินิจฉัยยืนยันเพื่อจำแนกเชื้อด้วยเทคนิคทางอณูชีวโมเลกุล ในปี 2562 โรงพยาบาลสระบุรี รับรักษาผู้ป่วยชาย อายุ 23 ปี มีอาการไข้สูง หนาวสั่น ช่วงเย็น เวลา 6 วัน การตรวจ thin blood smear ผลเป็น positive 0.2% parasitemia with ring form and growing trophozoite suggestive non-P. falciparum infection (Plasmodium vivax) และได้นำตัวอย่าง EDTA blood ส่งตรวจวิเคราะห์ด้วยเทคนิค real-time polymerase chain reaction (rt-PCR) ผลพบว่า positive for P. knowlesi  infection จึงเป็นผู้ป่วยติดเชื้อมาลาเรียชนิด P. knowlesi รายแรกของโรงพยาบาลสระบุรี ซึ่งจะเห็นได้ว่าการตรวจวินิจฉัยเชื้อเชื้อ P. knowlesi ภายใต้กล้องจุลทรรศน์ยังมีข้อจำกัด อาจจำเป็นต้องพิจารณาส่งตรวจยืนยันด้วยวิธีทางอณูชีวโมเลกุลในกรณีที่สงสัยการติดเชื้อเชื้อ P. knowlesi ที่พบปริมาณเชื้อมาลาเรียน้อยและไม่ใช่พื้นที่การระบาด