การพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้าในชุมชนอำเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาสถานการณ์การดูแลสุขภาพจิตและประเมินผลการใช้รูปแบบการเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้า ในชุมชนอำเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์

วิธีการศึกษา เป็นการวิจัยและพัฒนา ดำเนินการ 4 ระยะ คือ 1) การวางแผน 2) การปฏิบัติการ 3) การสังเกตการณ์ และ 4) การสะท้อนกลับ กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย 3 กลุ่ม ได้แก่ ผู้ให้บริการที่เป็นคณะกรรมการสุขภาพจิตอำเภอ 14 คน แกนนำในชุมชนพื้นที่เสี่ยงที่เคยมีผู้ป่วยฆ่าตัวตายสำเร็จ 2 แห่ง จำนวน 100 คน และผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้าระดับน้อยถึงปานกลาง 40 คน เครื่องมือที่ใช้ประกอบด้วย ข้อคำถามสำหรับการสนทนากลุ่ม แบบคัดกรองภาวะซึมเศร้า 2Q, 9Q, และ 8Q แบบประเมินความรู้และแบบประเมินความพึงพอใจที่ผ่านการตรวจสอบคุณภาพจากผู้เชี่ยวชาญ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติ McNemar-Bowker test และ Paired t-test

ผลการศึกษา พบว่าระบบการเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้าขาดการติดตามคัดกรองอย่างใกล้ชิดและขาดการบริการเชิงรุก และระบบสนับสนุนการดูแลในชุมชนอย่างเป็นระบบ จึงพัฒนารูปแบบการเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้าในชุมชน ซึ่งประกอบด้วย 3 องค์ประกอบหลัก ได้แก่ การพัฒนาศักยภาพเครือข่ายชุมชน การค้นหาผู้มีปัญหาสุขภาพจิต และการติดตามดูแลต่อเนื่อง ภายหลังการพัฒนาแกนนำชุมชนมีความรู้ระดับดี เพิ่มขึ้นจากร้อยละ 32 เป็นร้อยละ 72 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (χ² = 42.86, p-value < 0.001) และมีคะแนนความรู้เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 0.58 คะแนน (95% CI: 0.49 - 0.67, p < 0.001) โดยผู้รับบริการที่เข้าร่วมโครงการเป็นเพศหญิง ร้อยละ 72.50 มีอายุเฉลี่ย 55.47 ปี (SD = 5.99) มีระดับภาวะซึมเศร้าลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (χ² = 31.24, p-value < 0.001) โดยร้อยละ 72.50 ไม่มีภาวะซึมเศร้าหลังการพัฒนา และมีคะแนนภาวะซึมเศร้าลดลงเฉลี่ย 3.72 คะแนน (95% CI: 3.12 - 4.32, p-value < 0.001) ทั้งแกนนำชุมชนและผู้รับบริการมีความพึงพอใจต่อรูปแบบการดูแลเพิ่มขึ้นในระดับมาก (3.67 ± 0.61, 3.63 ± 0.80 ตามลำดับ) โดยคะแนนเพิ่มขึ้น 0.38 คะแนน (95% CI: 0.31 - 0.45, p-value = 0.001) และ 0.44 คะแนน (95% CI: 0.12 - 0.76, p-value < 0.001) ตามลำดับ

สรุป รูปแบบการเฝ้าระวังที่พัฒนาขึ้นสามารถนำไปใช้ในการดูแลผู้ป่วยที่มีภาวะซึมเศร้าในชุมชนได้อย่างมีประสิทธิผล อย่างไรก็ตาม ควรมีการติดตามประเมินผลการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องในระยะยาว โดยต้องปรับรูปแบบให้เหมาะสมกับบริบทของแต่ละพื้นที่