ทฤษฎีของพฤติกรรมเสพติด และ ข้อถกเถียงที่มี ในปัจจุบัน

บทคัดย่อ

ที่มาและความสำคัญ พฤติกรรมเสพติด (Addiction) เป็นปัญหาที่สำคัญมีผลกระทบอย่างมากในทุกระดับ
มีความพยายามทั้งในเชิงนโยบาย และในด้านการบำบัดรักษาเพื่อลดปัญหาดังกล่าวมาเป็นระยะเวลา
นาน แต่จากผลการสำรวจล่าสุดกลับพบว่าปัญหาดังกล่าว ยังคงไม่ได้รับการบรรเทามากนัก ความรู้
ความเข้าใจสาเหตุที่มาและ กลไกที่สำคัญของพฤติกรรมเสพติดเป็นปัจจัยที่สำคัญที่นำไปสู่การแก้ไข
ทั้งในส่วน การออกแบบนโยบายอย่างมีประสิทธิภาพ การป้องกันผู้ที่มีความเสี่ยง การพัฒนากระบวนการ
บำบัดรักษาด้วยความเข้าใจ ที่ลึกซึ้ง อีกทั้งยังนำไปสู่ทัศนคติ ที่สามารถแก้ไขปัญหาให้ดีขึ้นอย่างยั่งยืน
วัตถุประสงค์ เพื่อทบทวนทฤษฏีที่มีแนวคิดอันเป็นที่มา ของพฤติกรรมเสพติดรวมถึงทบทวนงานวิจัยที่มี
หลักฐานเชิงประจักษ์เกี่ยวกับทฤษฏีของพฤติกรรมเสพติด โดยเน้นที่สามทฤษฏีหลักคือ ทฤษฏีที่ยึดหลัก
ทางศีลธรรม (Moral Model), ทฤษฏีชีวจิตสังคม (Bio-Psychosocial Model, BPS) และทฤษฏีความเจ็บ
ป่วยทางสมอง (Brain-Disease Model of Addiction, BDMA) โดยใช้วิธีการสืบค้นผ่านฐานข้อมูล ที่ตีพิมพ์
ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1990-2017
ผลการศึกษา พฤติกรรมเสพติดมีความซับซ้อนเกิดจากหลายเหตุปัจจัย นำมาซึ่งทฤษฏีและข้อถกเถียงหลาย
ประการ ทฤษฏีที่ได้รับการพูดถึงกันอย่างแพร่หลายตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน มีด้วยกันสามทฤษฏี คือ ทฤษฏีที่
ยึดหลักทางศีลธรรม (moral model) ทฤษฏีไม่ค่อยได้รับการกล่าวถึงมากนักในปัจจุบัน เนื่องจากไม่สามารถ
อธิบายพฤติกรรมเสพติดในเชิงลึกได้ทั้งหมด อย่างไรก็ตามทฤษฎีที่ยึดหลักทางศีลธรรมยังเป็นพื้นฐาน
ของแนวคิดการบำบัด เช่น การฟื้นสภาพทางจิตวิญญาณ (spirituality recovery) หรือ โปรแกรมที่อิงหลัก 12
ขั้นตอน ทฤษฏีชีวจิตสังคม (bio-psychosocial model, BPS) ทฤษฎีนี้ สามารถอธิบายพฤติกรรมเสพติดได้
อย่าง ครอบคลุม ในหลายระดับความรุนแรงและช่วยให้ผู้บำบัด ต้องประเมินผู้เสพติดยาได้อย่างครบถ้วนและ
รอบด้าน ทฤษฏีความเจ็บป่วยทางสมอง (brain-disease model of addiction, BDMA) ทฤษฎีนี้มีส่วนช่วย
ให้เข้าใจ ปัจจัยชีวภาพที่เกี่ยวข้องในแง่การเป็นเหตุและผลของพฤติกรรมเสพติดได้ดี ทฤษฎีนี้ช่วยสนับสนุน
แนวคิดโรคสมองติดยา (addictive brain) อีกทั้งยังเป็นพื้นฐานความก้าวหน้า ในการค้นหาวิธีการบำบัด ทาง
ชีวภาพมาเสริมจิตสังคมบำบัดเพื่อช่วยให้ผู้เสพติดยามีโอกาสในการฟื้นสภาพได้เพิ่มมากยิ่งขึ้น ในอนาคต
สรุป สาเหตุการเกิดพฤติกรรมเสพติดในแต่ละทฤษฏียังคงมีข้อถกเถียงกันอย่างแพร่หลาย ความขัดแย้งที่มีนี้
ชี้ให้เห็นว่าพฤติกรรมเสพติดยังมีช่องว่างบางอย่างที่ต้องได้รับการเติมเต็มเพื่อให้เกิดความเข้าใจ เพื่อให้เกิด
ความรู้ที่ถูกต้องและนำไปสู่การให้ความช่วยเหลือผู้ที่เสพติดต่อไป