การพัฒนารูปแบบการจัดการมูลฝอยติดเชื้อแบบศูนย์รวมจังหวัดนครสวรรค์

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการจัดการมูลฝอยติดเชื้อแบบศูนย์รวมของเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอ จังหวัดนครสวรรค์ โดยรวบรวมข้อมูลการบริหารจัดการมูลฝอยติดเชื้อของโรงพยาบาลสังกัดกระทรวงสาธารณสุขทุกระดับ จำนวน 203 แห่ง หลังจากนั้น ได้กำหนดรูปแบบการพัฒนา คัดเลือกพื้นที่ต้นแบบ ปฏิบัติตามรูปแบบ และประเมินผล ข้อมูลที่เก็บ รวบรวมในแต่ละขั้นตอนได้นำมาวิเคราะห์ ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เนื้อหา ข้อมูลเชิงปริมาณใช้สถิติเชิงพรรณนา และ Independent t-test ผลการวิจัยพบว่า จังหวัดนครสวรรค์มีปริมาณมูลฝอยติดเชื้อที่มีแหล่งกำเนิดมาจากโรงพยาบาลสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ก่อนดำเนินการ ปีงบประมาณ 2559 มีปริมาณมูลฝอยติดเชื้อเกิดขึ้น เฉลี่ย 481.94 ตัน/ปี เก็บขนและนำไปกำจัดโดยบริษัทเอกชนนำไปเผาในเตาเผาเอกชนที่ ได้ มาตรฐานในพื้นที่จังหวัดนครสวรรค์และจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มูลฝอยติดเชื้อบางส่วนเผาในเตาเผาขนาดเล็กของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลรูปแบบการจัดการมูลฝอยติดเชื้อของเครือข่ายบริการสุขภาพอำเภอก่อนดำเนินการ พบว่า มีการจัดการแบบศูนย์รวมโดยโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลนำส่งมูลฝอยติดเชื้อให้โรงพยาบาลแม่ข่าย จำนวน 11 เครือข่าย แยกกำจัดไม่มีศูนย์รวม จำนวน 2 เครือข่าย หลังดำเนินการปี งบประมาณ พ.ศ.2562 มีปริมาณมูลฝอยติดเชื้อเกิดขึ้น จำนวน 501.74 ตัน/ปี อัตราการเกิดมูลฝอยติดเชื้อ เฉลี่ย 0.95 กิโลกรัม/เตียง/วัน เก็บขนและนำไปกำจัดโดยบริษัทเอกชนนำไปเผาในเตาเผาเอกชนที่ได้มาตรฐานในพื้นที่จังหวัดนครสวรรค์และจังหวัดนนทบุรี รูปแบบการจัดการมูลฝอยติดเชื้อแบบศูนย์รวมหลังดำเนินการได้มีการขยายผลใช้รูปแบบการวิจัยพื้นที่ต้นแบบโดยโรงพยาบาลแม่ข่ายจัดรถออกเก็บรวบรวมจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล จำนวน 6 เครือข่าย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลนำส่งมูลฝอยติดเชื้อให้โรงพยาบาลแม่ข่าย จำนวน 5 เครือข่าย แยกกำจัดไม่มีศูนย์รวม จำนวน 2 เครือข่าย บริษัทเอกชนมีการเก็บขนมูลฝอยติดเชื้อไปกำจัด เฉลี่ย 2007.67 ครั้ง/ปี การจัดการมูลฝอยติดเชื้อของโรงพยาบาลศูนย์/โรงพยาบาลชุมชน พบว่า บุคลากรปฏิบัติงานด้านอนามัยสิ่งแวดล้อม เฉลี่ย 2.2 คน ร้อยละ 83.3 ของผู้ปฏิบัติงานมีวุฒิการศึกษาไม่ตรงตามกฎหมายกำหนด สำหรับการจัดการมูลฝอยติดเชื้อ พบว่าถูกต้องตามหลักวิชาการและกฎหมาย โดยมีการคัดแยกมูลฝอยติดเชื้อออกจาก มูลฝอยทั่วไป มีการคัดแยกมูลฝอยติดเชื้อประเภทมีคม ประเภทไม่มีคม และน้ำเลือด รวบรวมและการเคลื่อนย้ายใช้ภาชนะสีแดง ถุงสีแดงพร้อมตราสัญลักษณ์ มีรถเข็นเก็บขนมูลฝอยติดเชื้อแยกเฉพาะ มีการกำหนดเส้นทางเคลื่อนย้ายที่แน่นอนไปเก็บรวบรวมยังที่พักมูลฝอยติดเชื้อที่มีขนาดเพียงพอสำหรับเก็บรวบรวมได้ 3-7 วัน ติดป้ายสัญลักษณ์ถูกต้อง และมีการบันทึกน้ำหนักมูลฝอยติดเชื้อทุกครั้ง สำหรับรูปแบบการจัดการมูลฝอยติดเชื้อแบบศูนย์รวมต้นแบบ พบว่า คลินิกเอกชนนำส่งและบันทึกปริมาณมูลฝอยติดเชื้อฝากกำจัดไว้ที่โรงพยาบาลชุมชนแม่ข่าย ผู้ช่วยเหลือดูแลผู้สูงอายุที่มีภาวะพึ่งพิงเก็บรวบรวมมูลฝอยติดเชื้อในชุมชน นำส่งและบันทึกปริมาณมูลฝอยติดเชื้อรวบรวมไว้ในที่พักมูลฝอยติดเชื้อของที่โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล และรถเคลื่อนย้ายมูลฝอยติดเชื้อของโรงพยาบาลชุมชนแม่ข่ายออกไปเก็บมูลฝอยติดเชื้อจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล นำมาเก็บรวบรวมเพื่อรอบริษัทเอกชนเก็บขนนำไปกำจัด ต้นทุนการจัดการมูลฝอยติดเชื้อ พบว่า ค่าเก็บขนเคลื่อนย้ายมูลฝอยติดเชื้อเพื่อส่งกำจัดดำเนินการโดยโรงพยาบาลชุมชนต้นแบบ เฉลี่ย 12.36 บาท/กิโลกรัม และเก็บขนโดยบริษัทเอกชน เฉลี่ย 14.31 บาท/กิโลกรัม หากเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยการจัดการมูลฝอยติดเชื้อ พบว่า ค่าจ้างเก็บขนมูลฝอยติดเชื้อนำไปกำจัดมีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ