การกระจายตัวของยีนดื้อยา Rifampicin และ Isoniazid ในผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงวัณโรคดื้อยา โดยวิธี Line probe assay

บทคัดย่อ

ผลจากการสำรวจเฝ้าระวังวัณโรคดื้อยาของประเทศไทยคร้ังที่ 4 (ปี 2555-2556) พบอัตราของ วัณโรคดื้อยาหลายขนาน (MDR-TB) ในผู้ป่วยรายใหม่ร้อยละ 2 และมีอัตราการดื้อยาหลายขนานในกลุ่ม ผู้ป่วยที่เคยได้รับการรักษามาก่อนสูงมากถึงร้อยละ 18.88 ข้อมูลดังกล่าวนำมาสู่การศึกษาเชิงพรรณนาแบบ ตัดขวาง (Cross-sectional descriptive study) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการแพร่กระจายของยีนดื้อยา รักษาวัณโรคหลายขนานจากการตรวจวิเคราะห์หายีนดื้อยา Isoniazid และ Rifampicin โดยวิธี Line probe assay (LPA) ในกลุ่มตัวอย่างของผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูงต่อการดื้อยารักษาวัณโรค (Risk group of MDRTB) ระหว่างเดือน เมษายน 2559 ถึง เดือน มีนาคม 2560 จากผลการวิจัยพบว่า เมื่อตรวจไม่พบยีนดื้อยา Rifampicin ในตัวอย่างแล้ว ส่วนใหญ่จะตรวจไม่พบยีนดื้อยา Isoniazid ไปด้วย ในขณะเดียวกัน การตรวจ พบยีนดื้อยา Rifampicin ในตัวอย่าง จะตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคหลายขนาน (Multi-drug resistance genes) คือ ยีนดื้อยา Isoniazid และ Rifampicin ร่วมกัน ซึ่งมีนัยสำคัญทางสถิติ(p-value < 0.010) นอกจาก นี้ยังพบว่ากลุ่มเสี่ยงที่ตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคหลายขนาน ส่วนใหญ่จัดอยู่ในกลุ่มผู้ป่วยอายุไม่เกิน 60 ปี หรือวัยทำงาน และเป็นกลุ่มเสี่ยงประเภท On-treatment ซึ่งมีนัยสำคัญทางสถิติเช่นกัน (p-value = 0.036) สำหรับรูปแบบการกลายพันธุ์แบบปกติซึ่งตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคเท่านั้น กับรูปแบบการกลายพันธุ์ของยีนซึ่งตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคร่วมกับยีนดั้งเดิม (Wild type) ที่เกิดขึ้นจากการตรวจวิเคราะห์ด้วยวิธ ีLPA สามารถเกิดขึ้นได้ ทั้งในการตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคขนานเดียว (Mono-drug resistant genes) หรือการตรวจพบยีนดื้อยารักษาวัณโรคหลายขนาน โดยไม่พบความแตกต่างกันอย่างมีนัย สำคัญทางสถิติ (p-value = 1.000) ความรู้ที่ได้จากผลการวิจัยในครั้งนี้อาจนำประยุกต์ใช้ร่วมกับแนวทาง การคัดกรองเพื่อค้นหาผู้ป่วยติดเชื้อวัณโรคดื้อยาหลายขนานในเขตสขุภาพที่ 3 และเป็นแนวทางการปฏบัติ งานในการตรวจวิเคราะห์หายีนดื้อยาด้วยเทคนิค LPA สำหรับงานห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ สำนักงาน ป้องกันควบคุมโรคที่ 3 จังหวัดนครสวรรค์ ในโอกาสต่อไป