การพิสูจน์เอกลักษณ์เครื่องยาสมุนไพรในตำรับยาสามราก

บทคัดย่อ

ยาสามรากเป็นตำรับยาสมุนไพรที่นำมาใช้บำบัดรักษาผู้ติดยาเสพติด มีการใช้อย่างแพร่หลายในทุกภูมิภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบด้วยรากหรือแก่นของพืชสมุนไพร สามชนิดคือ 1. โลดทะนงแดง 2. พญารากเดียว 3. พญาไฟ จากการเก็บตัวอย่างเครื่องยาสมุนไพรที่เป็นองค์ประกอบของตำรับยาสามราก จากแหล่งต่างๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคกลาง 4 แหล่ง นำมาศึกษาเพื่อพิสูจน์เอกลักษณ์เครื่องยาสมุนไพรโดยการเปรียบเทียบลักษณะทางจุลทรรศน์ และรอยพิมพ์โครมาโตกราฟิผิวบาง พบว่าโลดทะนงแดงและพญาไฟจากแหล่งต่างๆ เป็นสมุนไพรชนิดเดียวกัน และเป็นชนิดเดียวกับพืชตัวอย่างที่ทราบชนิดแน่นอน จากการศึกษาลักษณะทางพฤกษศาสตร์ คือ Diospyros lanceifolia Roxb. และ Trigonostemon reidioides (Kurz) Craib ตามลำดับ ส่วนพญารากเดียวจากทั้ง 4 แหล่งและจากพืชตัวอย่างที่ทราบชนิดแน่นอน มีรูปแบบรอยพิมพ์ที่แตกต่างกันเล็กน้อย ควรต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมด้วยเทคนิคอื่นเพื่อระบุชนิดที่แน่นอนต่อไป