การประเมินความแม่นและความเที่ยงของสมการที่พัฒนาขึ้นในการทำนายระดับลิเทียมในกระแสเลือดของผู้ป่วยจิตเวชในโรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราชนครินทร์

บทคัดย่อ

บทนำ: ลิเทียมเป็นยาคงสภาพอารมณ์ที่นิยมใช้ในผู้ป่วยจิตเวชที่มีอาการความผิดปกติทางอารมณ์ โดยเฉพาะใช้ในการรักษาโรคอารมณ์สองขั้ว อย่างไรก็ตาม ลิเทียมเป็นยาที่มีดัชนีการรักษาแคบและมีอันตรายสูงต่อไต ดังนั้น การกำหนดขนาดยาที่เหมาะสมจึงมีความสำคัญ และในทางคลินิกปฏิบัติจำเป็นต้องตรวจระดับลิเทียมในกระแสเลือดเสมอ เพื่อติดตามว่าผู้ป่วยได้รับยาในขนาดที่ทำให้ระดับลิเทียมสูงพอต่อประสิทธิภาพของการรักษา แต่ไม่สูงเกินไปจนก่อให้เกิดอันตราย  มีผู้คิดหาวิธีกำหนดขนาดยาที่เหมาะสมหลายวิธี วิธีหนึ่งคือ การสร้างสมการโดยอาศัยข้อมูลเบื้องต้นจากคุณลักษณะของผู้ป่วย แล้วนำไปคำนวณหาขนาดของยาหรือคำนวณหาระดับลิเทียมในกระแสเลือด ในการศึกษานี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความแม่นและความเที่ยงของสมการ จำนวน 4 สมการ ในการทำนายระดับลิเทียมในกระแสเลือดของผู้ป่วยจิตเวชในโรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราชนครินทร์   วิธีการศึกษา: เก็บข้อมูลโดยคัดเลือกจากเวชระเบียนผู้ป่วยที่มีประวัติการใช้ลิเทียมระหว่างเดือน มกราคม พ.ศ. 2554 ถึงเดือน ธันวาคม พ.ศ. 2555  คำนวณหาค่าทำนายระดับลิเทียมในกระแสเลือดผู้ป่วยโดยใช้สมการ จำนวน 4 สมการ ได้แก่ (1) สมการของ Terao et al.  (2) สมการของ Abou-Auda et al. (3) สมการของ Chiu et al. และ (4) สมการของ Huang et al. เปรียบเทียบค่าทำนาย กับค่าจริงระดับลิเทียมที่วัดได้จากผู้ป่วย ประเมินความแม่น (accuracy) ด้วยการคำนวณค่าเฉลี่ยความคลาดเคลื่อนจากการทำนาย ค่าร้อยละของความคลาดเคลื่อน ประเมินความเที่ยง (precision) ด้วยการคำนวณค่ารากที่สองของค่าเฉลี่ยความคลาดเคลื่อนกำลังสอง (root mean square error) นอกจากนี้ยังคำนวณค่าสัมประสิทธิสหสัมพันธ์ระหว่างค่าทำนาย กับค่าจริงระดับลิเทียมที่วัดได้จากผู้ป่วย รวมถึงการทดสอบความไวและความจำเพาะของสมการด้วย  ผลการศึกษา: จากผู้ป่วยในที่ใช้ลิเทียมทั้งหมด 620 คน พบว่า 90 คนผ่านเกณฑ์คัดเลือกเข้า ผลการประเมินความแม่น พบว่า ค่าเฉลี่ยความคลาดเคลื่อนจากการทำนายที่ต่ำสุดมาจากสมการของ Terao et al. (ค่ามัธยฐาน [ค่าพิสัยระหว่างควอร์ไทล์], -0.010 [-0.120 to 0.150] มิลลิโมล/ลิตร; คิดเป็นร้อยละความคลาดเคลื่อน, -1.66% [-21.37% to 27.71%]) เมื่อเปรียบเทียบกับสมการของ  Abou-Auda et al. (-0.685 [-1.0200 to -0.288] มิลลิโมล/ลิตร; -128.23% [-209.54% to -43.24%]) สมการของ Chiu et al. (0.110 [-0.040 to 0.275] มิลลิโมล/ลิตร; 21.52% [-6.01% to 68.04%]) สมการของ Huang et al. (-0.175 [-0.300 to -0.045] มิลลิโมล/ลิตร;  -33.63% [-47.87% to -13.90%])  ผลการประเมินความเที่ยง พบว่า ค่ารากที่สองของค่าเฉลี่ยความคลาดเคลื่อนกำลังสองน้อยที่สุดมาจากสมการของ Terao et al. (ค่ามัธยฐาน [ค่าพิสัยระหว่างควอร์ไทล์], 0.141 [0.000 to 0.250]) เมื่อเปรียบเทียบกับสมการของ Abou-Auda et al. (0.696 [0.312 to 1.100]) สมการของ Chiu et al. (0.173 [0.075 to 0.350]) และสมการของ Huang et al. (0.173 [0.100 to 0.300]) ส่วนค่าสัมประสิทธิสหสัมพันธ์ (Spearman’s rho correlation coefficient) ระหว่างระดับลิเทียมที่คำนวณได้จากสมการต่าง ๆ กับระดับลิเทียมในกระแสเลือดที่วัดได้จริง พบว่า สมการของ Terao et al. ให้ค่าสัมประสิทธิ์ดังกล่าวสูงที่สุด (= 0.666; p-value<0.001) เปรียบเทียบกับสมการของ Abou-Auda et al. (= 0.641; p-value<0.001) สมการของ Chiu et al. (= 0.526; p-value<0.001) สมการของ Huang et al. (=0.438; p-value<0.001) การทดสอบความไวและความจำเพาะของสมการต่าง ๆ สำหรับการจำแนกผู้ป่วย โดยดูจากระดับลิเทียมในกระแสเลือดอยู่ในช่วงที่มีประสิทธิภาพในการรักษา (ค่าระหว่าง 0.6 ถึง 1.2 มิลลิโมล/ลิตร) พบว่าความไวของสมการของ Terao et al., Abou-Auda et al., Chiu et al. และ Huang et al. เท่ากับ 72%, 8%, 78% และ 14% ตามลำดับ ส่วนความจำเพาะของสมการของ Terao et al., Abou-Auda et al., Chiu et al. และ Huang et al. เท่ากับ 77%, 90%, 59% และ 89% ตามลำดับ  สรุปผล: จากการประเมินทั้ง 4 สมการ สมการของ Terao et al. เป็นสมการที่มีความแม่นและมีความเที่ยงดีที่สุด ในการทำนายระดับลิเทียมในกระแสเลือดของผู้ป่วยจิตเวช ของโรงพยาบาลจิตเวชขอนแก่นราชนครินทร์