การสร้างสารไดเซนทรีนในเซลล์แขวนลอยและรากลอยเพาะเลี้ยงของบอระเพ็ดพุงช้าง

บทคัดย่อ

บทนำ: บอระเพ็ดพุงช้าง (Stephania suberosa) เป็นพืชสมุนไพรที่มีลักษณะเป็นไม้เถา มีหัวใต้ดินขนาดใหญ่ ส่วนหัวใต้ดินพบสารไดเซนทรีน ซึ่งเป็นอัลคาลอยด์กลุ่มอะโปรฟีน ที่มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาหลากหลาย อาทิ ฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์อะเซทิลโคลินเอสเทอเรส, ฤทธิ์ต้านการเจริญของเนื้องอก และฤทธิ์ต้านอาการเต้นผิดจังหวะของหัวใจ แต่เนื่องจากส่วนหัวใต้ดินของบอระเพ็ดพุงช้างใช้ระยะเวลานานในการเจริญเติบโต การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชสมุนไพร จึงเป็นวิธีการหนึ่งเพื่อใช้ในการสร้างสารทุติยภูมิที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพจากบอระเพ็ดพุงช้าง โดยลดระยะเวลาจากการปลูกพืชตามธรรมชาติ และสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการผลิตเชิงอุตสาหกรรม เครื่องมือและวิธีดำเนินการวิจัย: ในการศึกษานี้ ได้ทำการเหนี่ยวนำเนื้อเยื่อพืชเพาะเลี้ยงบอระเพ็ดพุงช้างในรูปของเซลล์แขวนลอย และรากลอยที่เหนี่ยวนำจากการใช้แบคทีเรีย Agrobacterium rhizogenes รวมทั้งเติมสารกระตุ้น ได้แก่ สารสกัดยีสต์ และเมทิลจัสโมเนท เพื่อศึกษาผลของสารกระตุ้นทั้งสองชนิดต่อการสร้างสารไดเซนทรีนในเนื้อเยื่อพืชดังกล่าว ผลการศึกษา: ผลการศึกษาพบว่า เซลล์แขวนลอยและรากลอยของบอระเพ็ดพุงช้างอายุประมาณ 1 เดือนหลังเปลี่ยนถ่ายลงสู่อาหารใหม่ สามารถผลิตสารไดเซนทรีนได้เฉลี่ย 0.2 – 1.5 และ 4.5 – 8.9 มก.ต่อกรัมของน้ำหนักแห้ง ตามลำดับ ผลจากการเติมสารกระตุ้นในเซลล์แขวนลอยพบว่า ทั้งสารสกัดยีสต์และเมทิลจัสโมเนทไม่สามารถเพิ่มการสร้างสารไดเซนทรีน ยกเว้น สารสกัดยีสต์ความเข้มข้น 0.1 มก.ต่อมล.ที่เพิ่มการผลิตสารไดเซนทรีนมากกว่ากลุ่มควบคุม 1.2 เท่า ส่วนในรากลอยเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม การเติมสารสกัดยีสต์ไม่มีผลกระทบต่อการสร้างสารไดเซนทรีนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ต่างจากเมทิลจัสโมเนทที่พบว่า กดการสร้างสารไดเซนทรีน สรุปผล: เพื่อให้ได้การผลิตสารไดเซนทรีนปริมาณสูง การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชบอระเพ็ดพุงช้างในรูปของรากลอยมีความเหมาะสมกว่าเซลล์แขวนลอย ส่วนการใช้สารกระตุ้นด้วยสารสกัดยีสต์สามารถกระตุ้นการสร้างไดเซนทรีนได้ในเซลล์แขวนลอยเท่านั้น ขณะที่เมทิลจัสโมเนทกดการสร้างไดเซนทรีนทั้งในเซลล์แขวนลอย และรากลอยของบอระเพ็ดพุงช้าง