มองย้อนสะท้อนคิด: บทเรียนจากสมัชชาสุขภาพสู่การขับเคลื่อนจริยธรรมยา

บทคัดย่อ

บทนำ: นโยบายสาธารณะประเด็นการยุติการส่งเสริมการขายยาที่ขาดจริยธรรม มีความซับซ้อนในเชิงแนวคิดและการทำความเข้าใจกับสังคม อีกทั้งมีกลุ่มผู้มีส่วนได้เสียที่หลากหลายขณะที่ความหลายหลากในการร่วมถกแถลงไตร่ตรองเชิงนโยบายกลับไม่ปรากฏชัด ซึ่งดูเหมือนว่าการขับเคลื่อนนโยบายนี้สู่การปฏิบัติน่าจะประสบผลสำเร็จได้ แต่อะไรที่เป็นเงื่อนไขทำให้การนำนโยบายสาธารณะดังกล่าวไปสู่การปฏิบัติที่มีความยุ่งยากและซับซ้อน วิธีการศึกษา: เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพโดยเก็บข้อมูลจากการทบทวนเอกสารที่เกี่ยวข้อง(Documentary review) ทำ การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา(Content Analysis)และเชิงประเด็น(Thematic Analysis) ข้อมูลถูกแลกเปลี่ยนและนำเสนอต่อผู้เชี่ยวชาญเป็นระยะ ระหว่างเดือนกันยายน – ธันวาคม 2557 ผลการศึกษา: พบว่าการส่งเสริมการขายยาทำให้เกิดผลประโยชน์ทับซ้อนเนื่องจากความเป็นอิสระในวิชาชีพ(autonomy)ของผู้สั่งใช้และจัดหายา ขณะที่เกณฑ์ทางจริยธรรมยาฯยังขาดสภาพการบังคับใช้เนื้อหามีลักษณะลักลั่น ส่งผลในการให้ความร่วมมือปฏิบัติ และเมื่อทบทวนกระบวนการพัฒนานโยบายสาธารณะจะพบขาดการมีส่วนร่วมและรับรู้อย่างเพียงพอจากผู้มีส่วนได้เสียในนโยบายสาธารณะ มีการใช้กระบวนการนอกกลไกสมัชชาฯเพื่อต่อรองและจัดการผลประโยชน์ของคู่ขัดแย้งเชิงนโยบาย ซึ่งเป็นอุปสรรคสำคัญที่ทำให้การนำนโยบายสาธารณะไปสู่การปฏิบัติมีความซับซ้อนและไม่ได้รับความร่วมมือ สรุปผลการศึกษา: การขับเคลื่อนจริยธรรมยาให้เกิดผลในเชิงปฏิบัตินั้นการศึกษานี้ได้นำข้อค้นพบจากปัจจัยแห่งความไม่สำเร็จมาจัดทำข้อเสนอให้มีการจัดทำดัชนีภาพลักษณ์ความโปร่งใสในการส่งเสริมการขายยา (Transparency Perceptions Index) เพื่อกำกับให้การส่งเสริมขายยาเป็นไปอย่างมีจริยธรรมและส่งเสริมธรรมาภิบาลในระบบยาของประเทศไทย