การศึกษาคุณค่าทางโภชนาการและฤทธิ์ทางชีวภาพของข้าวพื้นเมืองไทย

บทคัดย่อ

ข้าวพื้นเมือง (Oryza sativa L.) คือ ข้าวสายพันธุ์ดั้งเดิมที่มีการปลูกในท้องถิ่น แต่ยังขาดข้อมูลคุณค่าทางโภชนาการของข้าว และงานวิจัยสนับสนุนการนำไปใช้ประโยชน์ได้มากกว่าการรับประทาน วัตถุประสงค์: เพื่อศึกษาคุณค่าทางโภชนาการและสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพที่สำคัญในข้าวพื้นเมือง จำนวน 9 สายพันธุ์ และศึกษาผลของตัวทำละลายในการสกัดต่อปริมาณสารออกฤทธิ์ วิธีการศึกษา: ศึกษาปริมาณสารฟีนอลิกรวมและฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระด้วยวิธี DPPH ในข้าวพื้นเมือง และคัดเลือกข้าวสองสายพันธุ์ไปแช่สกัดด้วยตัวทำละลายชนิดต่างๆ ได้แก่ น้ำกลั่น, 50% เอทานอล, 50% เอทานอลผสมกรดไฮโดรคลอริค 0.1% และ 99% เอทานอล และศึกษาฤทธิ์การต้านอนุมูลอิสระ ฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนส รวมถึงความปลอดภัยของสารสกัดต่อเซลล์เคอราติโนไซต์ ผลการวิจัย: ข้าวทั้ง 9 สายพันธุ์มีคุณค่าทางโภชนาการสูงในด้านสารอาหารที่เป็นส่วนประกอบ ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมันและเยื่อใยหยาบ และยังพบว่าข้าวเหล่านี้มีศักยภาพเป็นแหล่งเสริมแร่ธาตุที่จำเป็นหลายชนิด ได้แก่ ข้าวเหนียวดำม้งเป็นแหล่งเสริมแคลเซียม ข้าวเมล็ดฝ้ายเป็นแหล่งเสริมฟอสฟอรัสและทองแดง ข้าวทับทิมชุมแพเป็นแหล่งเสริมเหล็ก ผลการศึกษาพบว่า การสกัดข้าวเหนียวดำม้งด้วยตัวทำละลาย 50% เอทานอลในสภาวะกรดให้ปริมาณฟีนอลิกรวม (629.27±6.56 mg GAE/g) ฟลาโวนอยด์รวม (463.59±0.83 mg CE/g) แอนโทไซยานินรวม (517.10±9.49 mg/100g) และปริมาณสาร Cyanidin-3-O-glucoside สูงที่สุด (0.16 mg/g)  ซึ่งสอดคล้องกับฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระเมื่อทดสอบด้วยวิธี DPPH ซึ่งมีค่า IC50 เท่ากับ 19.25±0.05 µg/mL นอกจากนี้ยังมีความสามารถในการยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนสในช่วงความเข้มข้น 0.125-100 µg/mL และไม่พบความเป็นพิษต่อเซลล์เคอราติโนไซต์ในช่วงความเข้มข้น 1-1000 µg/mL สรุปผลการวิจัย: ข้อมูลที่ได้จากการทดลองในครั้งนี้แสดงถึงศักยภาพของข้าวพื้นเมืองที่สามารถนำมาใช้เป็นส่วนประกอบในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ที่อาจมีผลบวกต่อสุขภาพและเป็นส่วนประกอบในผลิตภัณฑ์เวชสำอาง นำไปสู่การเพิ่มมูลค่าวัตถุดิบและการขยายผลในเชิงพาณิชย์ต่อไป