การพัฒนาเครื่องมือคัดกรองความเสี่ยงในการมียาเหลือใช้ในผู้ป่วยเบาหวานที่ใช้ยาเบาหวานชนิดรับประทาน

บทคัดย่อ

ยาเหลือใช้ทำให้ค่าใช้จ่ายด้านยา และอัตราการนอนโรงพยาบาลเพิ่มสูงขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ที่ผ่านมามีการสร้างตัวแบบพยากรณ์โอกาสการเกิดยาเหลือใช้ในผู้ป่วยเบาหวานแต่ยังไม่มีการพัฒนาเป็นแบบคัดกรองให้มีความง่ายต่อการใช้งาน  วัตถุประสงค์ : เพื่อพัฒนาแบบสอบถามคัดกรองผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีโอกาสเกิดยาเหลือใช้จากสมการถดถอยโลจิสติก วิธีการดำเนินการวิจัย : การศึกษาแบบภาคตัดขวางเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์และดึงข้อมูลจากฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์ กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้ป่วยโรคเบาหวานที่รับการรักษาที่โรงพยาบาลสิรินธร และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในเขตอำเภอสิรินธรจำนวนทั้งสิ้น 800 คน ทำการศึกษาระหว่างเดือนมิถุนายน – ธันวาคม 2559 เก็บข้อมูลยาเหลือใช้เฉพาะยาชนิดเม็ดรักษาโรคเบาหวานจากยาที่ผู้ป่วยนำมาคืนโรงพยาบาล ใช้สมการถดถอยโลจิสติกในการหาความสัมพันธ์ของการมียาเหลือใช้กับปัจจัยต่าง ๆ และพัฒนาเป็นแบบสอบถามคัดกรองความเสี่ยงการมียาเหลือใช้  ผลการศึกษาวิจัย : พบกลุ่มตัวอย่างมียาเหลือใช้ (Medication possession ratio (MPR) > 1.2) จำนวน 179 ราย คิดเป็นร้อยละ 22.38 ของกลุ่มตัวอย่างทั้งหมด วิเคราะห์ทางสถิติด้วยสมการถดถอยโลจิสติก พบการมีประวัติดื่มสุรา/เคยดื่มสุรา สถานภาพโสด/หม้าย/หย่า และการรับประทานยามากกว่า 5 เม็ดต่อวันมีความสัมพันธ์ต่อการมียาเหลือใช้อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ นำปัจจัยที่ได้มาพัฒนาเป็นแบบสอบถามคัดกรองความเสี่ยงการมียาเหลือใช้มีทั้งหมด 3 ข้อ คะแนนอยู่ระหว่าง 0-8 คะแนน ตั้งแต่ 3 คะแนนขึ้นไปมีโอกาสเสี่ยงที่จะมียาเหลือใช้ มีค่าความไวเท่ากับร้อยละ 49.72 ค่าความจำเพาะเท่ากับร้อยละ 65.05 และค่าพื้นที่ใต้กราฟ Receiver Operating Characteristic (ROC) curve เท่ากับร้อยละ 60.4 (95% confidence interval (95%CI), 55.7-65.1) สรุปผลการวิจัย : แบบสอบถามคัดกรองผู้ป่วยโรคเบาหวานที่มีโอกาสเกิดยาเหลือใช้ที่พัฒนาขึ้น แสดงให้เห็นถึงปัจจัยที่สำคัญที่มีผลต่อการมียาเหลือใช้ในผู้ป่วยเบาหวาน ซึ่งสามารถนำไปพัฒนาต่อให้ได้แบบสอบถามคัดกรองที่มีความถูกต้องและแม่นยำมากยิ่งขึ้นต่อไป