แนวทางการรักษาภาวะย่อยอาหารผิดปกติไร้เหตุทางกายสำหรับเภสัชกรชุมชน

บทคัดย่อ

ภาวะย่อยอาหารผิดปกติไร้เหตุทางกาย เป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญ และพบได้บ่อยในร้านยา มักหมายถึงกลุ่มอาการไม่สบายในช่องท้องส่วนบนที่ไม่พบความผิดปกติจากผลการส่องกล้องทางเดินอาหาร แบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ กลุ่มอาการไม่สบายท้องหลังรับประทานอาหาร เช่น จุกแน่นท้องหลังรับประทานอาหาร หรืออาการอิ่มเร็ว และกลุ่มอาการปวดท้องบริเวณลิ้นปี่ หน้าที่ของเภสัชกรชุมชนในการดูแลผู้ป่วยภาวะย่อยอาหารผิดปกติไร้เหตุทางกาย คือ ต้องมีทักษะในการซักประวัติ และวิเคราะห์สาเหตุเบื้องต้นเพื่อทำการประเมินอาการและระดับความรุนแรงของผู้ป่วย รวมทั้งตรวจหาอาการหรือสัญญาณเตือนอันตราย เพื่อพิจารณาว่าควรส่งต่อผู้ป่วยไปยังสถานพยาบาลหรือให้การรักษาในร้านยา การรักษาผู้ป่วยภาวะย่อยอาหารผิดปกติไร้เหตุทางกาย ควรพิจารณาให้การรักษาโดยการใช้ยาร่วมกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การรักษาโดยใช้ยาจะเลือกยาตามอาการเด่นของผู้ป่วย ผู้ป่วยที่มีอาการ ไม่สบายท้องหลังรับประทานอาหารจะพิจารณาให้กลุ่มยากระตุ้นการเคลื่อนไหวของทางเดินอาหาร เช่น itopride, domperidone, metoclopramide หรือ mosapride เป็นอันดับแรก โดยจะพิจารณาจากประสิทธิภาพและความปลอดภัยของยาแต่ละชนิดตามหลักฐานทางวิชาการให้เหมาะสมกับผู้ป่วยเฉพาะราย เช่น หลีกเลี่ยงการใช้ domperidone ในผู้ป่วยโรคหัวใจและหลอดเลือด หากอาการเด่น คือ ปวดท้องบริเวณลิ้นปี่ จะพิจารณาให้กลุ่มยายับยั้งการหลั่งกรด เช่น proton pump inhibitors (PPIs) และ histamine-2 receptor antagonists (H2RAs) เป็นอันดับแรก โดยพบว่า PPIs มีประสิทธิภาพเหนือกว่า H2RAs ส่วน antacids ซึ่งออกฤทธิ์สะเทินกรดมีประสิทธิภาพไม่แตกต่างจากยาหลอกในการรักษาภาวะย่อยอาหารผิดปกติไร้เหตุทางกาย