ความสัมพันธ์ของปริมาณการใช้ยาและการดื้อยาปฏิชีวนะในโรงพยาบาลมหาสารคาม

บทคัดย่อ

บทนำ:  เชื้อดื้อยาเป็นปัญหาสำคัญทางสาธารณสุขทั่วโลก เนื่องจากทำให้อัตราการเสียชีวิตและค่าใช้จ่ายในการรักษาเพิ่มขึ้น ปัจจัยที่ทำให้เกิดการแพร่กระจายของเชื้อดื้อยามีหลายสาเหตุ เช่น พฤติกรรมของบุคลากรทางการแพทย์ การส่งต่อผู้ป่วยติดเชื้อดื้อยา และการใช้ยาปฏิชีวนะเกินความจำเป็น การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ศึกษาความสัมพันธ์ของปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะและการดื้อยาปฏิชีวนะในโรงพยาบาลมหาสารคาม วิธีการศึกษา: ทำการศึกษาโดยเก็บข้อมูลย้อนหลังจากฐานข้อมูลการใช้ยาและ antibiogram ตั้งแต่ปี 2553-2560 ปริมาณการใช้ยาวัดเป็นหน่วย defined daily dose (DDD) อัตราการดื้อยาคือร้อยละของเชื้อที่รายงานผลความไวของเชื้อต่อยาต้านจุลชีพเป็น intermediate susceptible หรือ resistance วิเคราะห์แนวโน้มปริมาณการใช้ยา อัตราการพบเชื้อและอัตราการดื้อยา ด้วย linear regression และใช้ Pearson’s correlation ในการแสดงความสัมพันธ์ของปริมาณการใช้ยา อัตราการพบเชื้อ และอัตราการดื้อยา ผลการศึกษา: พบว่า ระหว่างปี 2553-2560 ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะมีแนวโน้มเพิ่มขึ้น คือ จาก 96.12 DDD/100 patient-days เป็น 111.65 DDD/100 patient-days (p=0.019) อัตราการดื้อยา carbapenems ของ E.coli และ K.pneumoniae มีแนวโน้มสูงขึ้นจาก 1% เป็น 8%, (p=0.002) และ 1% เป็น 16%, (p=0.001) ตามลำดับ และอัตราการดื้อยา cefoperzone/sulbactam ของ A.baumannii มีแนวโน้มสูงขึ้น จาก 72% เป็น 89%, (p=0.004) ปริมาณการใช้ carbapenems มีความสัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของ E.coli (r =0.74, p=0.034) และ K.pneumoniae (r=0.79, p=0.019) และอัตราการพบเชื้อ MRSA (r=0.844, p=0.008) แต่ปริมาณการใช้ carbapenems ไม่สัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของ A.baumannii (r=0.56, p=0.149) และ P.aeruginosa (r=-0.07, p=0.862) ปริมาณการใช้ยา piperacillin/tazobactam สัมพันธ์กับอัตราการพบเชื้อสายพันธ์ที่สร้าง ESBL (r=-0.74, p=0.037) แต่ไม่สัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของ P.aeruginosa (r=0.35, p=0.435) ปริมาณการใช้ยา vancomycin ไม่สัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของ E.faecium (r=0.10, p=0.904) อภิปรายและสรุปผลการศึกษา: ปริมาณการใช้ยาปฏิชีวนะกลุ่ม carbapenems ที่เพิ่มมากขึ้นมีความสัมพันธ์กับอัตราการดื้อยาของเชื้อกลุ่ม Enterobacteriaceae และปริมาณการใช้ยา piperacillin/tazobactam มีความสัมพันธ์กับอัตราการพบเชื้อที่สร้าง ESBL ดังนั้นโรงพยาบาลควรเพิ่มความเข้มแข็งของมาตรการ antimicrobial stewardship เพื่อลดและควบคุมเชื้อดื้อยา