กรณีศึกษาความฉลาดทางสุขภาพของอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน

บทคัดย่อ

บทนำ: การจัดให้มีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เป็นหลักการสำคัญของการสาธารณสุขมูลฐานในประเทศไทย อสม .เป็นบุคคลสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพของคนในชุมชน  ดังนั้น อสม. ควรมีความฉลาดทางสุขภาพที่เพียงพอเพื่อให้สามารถแนะนำแนวทางการดูแลสุขภาพและให้ความรู้กับชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ   การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินระดับความฉลาดทางสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจ ของ อสม .ในจังหวัดอุบลราชธานี วิธีการดำเนินการวิจัย: การวิจัยภาคตัดขวาง โดยเก็บข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่าง คือ อสม. จากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลจำนวน 2 แห่ง ใน จ. อุบลราชธานี ช่วงเดือนสิงหาคม 2556 โดยใช้แบบทดสอบความฉลาดทางสุขภาพที่พัฒนาขึ้น ด้วยหลักการให้ อสม. อ่านความรู้สาธารณสุขจากสื่อสิ่งพิมพ์และตอบคำถามเพื่อประเมินความเข้าใจและการตีความจำนวน 20 เรื่อง การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติเชิงพรรณนา สถิติไร้พารามิเตอร์ Mann-Whitney U test และ Kruskal-Wallis test ผลการวิจัย: กลุ่มตัวอย่าง 168 คน เข้าร่วมการศึกษา ส่วนใหญ่เป็นหญิง (ร้อยละ 93.3) มีอายุเฉลี่ย 47.8 ± 10.3  ปี สถานภาพสมรส (ร้อยละ 77.8) ประมาณครึ่งหนึ่งของกลุ่มตัวอย่างจบประถมศึกษาหรือต่ำกว่า (ร้อยละ 51.2) มีอาชีพเกษตรกร (ร้อยละ 36.3) หรือรับจ้าง (ร้อยละ 33.9) ประมาณสองในสามของตัวอย่างเป็น อสม.มานานกว่า  2 ปี (ร้อยละ 63.8) มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือน 5,000 บาทหรือน้อยกว่า (ร้อยละ 67.1) และกลุ่มตัวอย่างมีคะแนนความฉลาดทางสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจเฉลี่ย 14.8 ± 3.2 จากคะแนนเต็ม 20 คะแนน รวมทั้งพบความสัมพันธ์ระหว่างระดับความฉลาดทางสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจ กับ อายุ และระดับการศึกษาของ อสม. (p< 0.01) สรุปผลการวิจัย: กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่มีคะแนนความฉลาดทางสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจในระดับดี แต่บางส่วนยังขาดทักษะในการอ่านและแปลความข้อมูลสาธารณสุขจากสื่อสิ่งพิมพ์  ซึ่งศักยภาพของอสม. ในการให้ความรู้แก่ชุมชนอาจด้อยลง หากมีความฉลาดทางสุขภาพที่ไม่เพียงพอ นอกจากนี้กลุ่มตัวอย่างยังขาดความมั่นใจในการแนะนำความรู้แก่เพื่อนบ้าน  ผลการศึกษายังชี้ให้เห็นว่า ปัจจัยส่วนบุคคลด้านอายุและระดับการศึกษา เป็นสิ่งที่ควรพิจารณาประกอบด้วยในกระบวนการสรรหา อสม. เพราะมีความสัมพันธ์ต่อระดับความฉลาดทางสุขภาพด้านความรู้ความเข้าใจ ซึ่งมีความจำเป็นต่อการปฏิบัติหน้าที่ของ อสม.