การประสานข้อสั่งการและการบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรค และภัยสุขภาพ กรณีศึกษา : การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสอีโบลาในแอฟริกา ตะวันตก สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค สิงหาคม 2557 - กุมภาพันธ์ 2558
DOI:
https://doi.org/10.14456/dcj.2016.10คำสำคัญ:
การประสานข้อสั่งการ, การบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน, การตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุข, การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสอีโบลาในแอฟริกาตะวันตก, สำนักโรคติดต่อทั่วไป, กรมควบคุมโรค, ประเทศไทยบทคัดย่อ
ความเป็นมา การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสอีโบลาในแอฟริกาตะวันตก เป็นภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขระหว่างประเทศ ประเทศไทยได้ตอบโต้ต่อภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุขฯ นี้ เพื่อให้บุคลากรด้านการแพทย์และสาธารณสุขเข้าใจรูปแบบการประสานสั่งการตามแนวคิดของระบบบัญชาการเหตุการณ์ ข้อดี ข้อที่เป็นปัญหาอุปสรรค เพื่อให้ข้อเสนอแนะ จึงได้ทำการศึกษาการประสานข้อสั่งการและการบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรคและภัยสุขภาพเรื่องนี้ขึ้น วิธีการดำเนินการ ทบทวนวรรณกรรม เอกสาร ได้แก่ รายงานการประชุม ประสานสั่งการ คำสั่งแต่งตั้งกรรมการที่เกี่ยวข้อง ข้อสั่งการการดำเนินการ เอกสารในการประสานข้อสั่งการ และการบริหารจัดการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรคและภัยสุขภาพ ระหว่างเดือนสิงหาคม 2557 ถึงกุมภาพันธ์ 2558 วิเคราะห์ผลการศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง วิจารณ์ผลการศึกษาและสรุปผล เพื่อให้ข้อเสนอแนะต่อไป ผลการศึกษา ระยะก่อนเกิดเหตุ มีการกำหนดยุทธศาสตร์และแผนงาน รวมไปถึงมีคณะกรรมการอำนวยการ เตรียมความพร้อมป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคติดต่ออุบัติใหม่แห่งชาติ มีระบบเฝ้าระวังโรคติดต่อ มีการกำหนดแนวทางเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน มีคู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงานเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉิน รวมไปถึงมีการซ้อมแผน ระยะเกิดเหตุ มีการจัดโครงสร้างและกำหนดบทบาทของคณะทำงาน ทั้งในระดับสำนักโรคติดต่อทั่วไป ระดับกรมควบคุมโรค และระดับกระทรวงสาธารณสุข ในภาพรวมระดับกรมมีการประชุม 26 ครั้ง VDO conference ของกรมควบคุมโรค 10 ครั้ง และสนับสนุนการประชุมที่เกี่ยวข้อง จำนวน 35 ครั้ง ยังไม่ได้ประเมินผลการดำเนินการเชิงคุณภาพ ระยะหลังเกิดเหตุ มีถอดบทเรียนและสรุปเรื่องการประสานสั่งการ สรุปผล มีการนำระบบบัญชาการเหตุการณ์มาใช้ มีการแบ่งคณะทำงาน general staff มากกว่า 4 ชุด แตกต่างจากหน่วยงานอื่น แต่ครอบคลุมภารกิจ มีคณะทำงานด้านการประสานงาน (liaison officer) ซึ่งมีภารกิจย่อยด้านการประสานสั่งการ ทำหน้าที่ในการประสานข้อสั่งการและการบริหารจัดการ มีการใช้แนวทางตามคู่มือมาตรฐานและปรับแก้ปัญหาไปตามสถานการณ์ อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีการเขียนแผนเผชิญเหตุหรือแผนปฏิบัติการที่ครอบคลุมทั้งสามระยะของสาธารณภัย ควรถอดบทเรียน ประเมินเชิงคุณภาพ กำหนดรายละเอียดการดำเนินงานของคณะทำงานให้ชัดเจนขึ้นทุกระดับ
Downloads
เอกสารอ้างอิง
2. วันชัย อาจเขียน. ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข. รายงานเฝ้าระวังทางระบาดวิทยาประจำสัปดาห์ [อินเทอร์เน็ต]. 2006 [สืบค้นเมื่อ 1 ส.ค. 2559]; 37:813-6. เข้าถึงได้จาก: http://203.157.15.4/ wesr/file/y49/F49461.pdf
3. สำนักงานพัฒนาระบบข้อมูลข่าวสารสุขภาพ. รายงานการสาธารณสุขไทย [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อ 2 ส.ค. 2559]. แหล่งข้อมูล: http://www.hiso.or.th/hiso5 /report/tph2007thai.php
4. สำนักระบาดวิทยา. Ebola Hemorrhagic Fever [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อ 2 ส.ค. 2559]. แหล่งข้อมูล: http://www.boe.moph.go.th/fact/Ebola.htm
5. World Health Organization. Haemorrhagic fe¬vers, Viral [Internet]. [cited 2016 Aug 2]. Available from: http://www.who.int/topics/ haemorrhagic_fevers_viral/en/
6. วรยา เหลืองอ่อน. คู่มือปฏิบัติการโรคติดเชื้อไวรัสอีโบลา (Ebola virus disease) สำหรับผู้ปฏิบัติงาน. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2557.
7. กลุ่มงานควบคุมโรค สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครปฐม. คู่มือการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางด้านสาธารณสุข จังหวัดนครปฐม. นครปฐม: สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครปฐม; 2553.
8. กลุ่มปฏิบัติการเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค, บรรณาธิการ. ภาพรวมของระบบบัญชาการในสถานการณ์ ICS Overview. การประชุมเชิงปฏิบัติการเรื่องโครงการพัฒนาศักยภาพของเครือข่าย ในการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข; วันที่2-4 สิงหาคม 2554; โรงแรมมารวยการ์เด้น กรุงเทพมหานคร. นนทบุรี: สำนักโรคติดต่อทั่วไป; 2554.
9. สำนักจัดการความรู้ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. การเตรียมความพร้อมรับมือกับภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข (Public Health Emergency Preparedness and Response) การศึกษาดูงาน ณ ศูนย์ควบคุมโรคแห่งชาติ ประเทศสหรัฐอเมริกา ระหว่างวันที่ 6-17 สิงหาคม พ.ศ. 2550. กรุงเทพมหานคร: สำนักจัดการความรู้; 2550.
10. สำนักจัดการความรู้ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. การเตรียมความพร้อมและการรับมือกับภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข (Public Health Emergency Preparedness and Response) การศึกษาดูงาน ณ ศูนย์ควบคุมโรคแห่งชาติ ประเทศสหรัฐอเมริกา ระหว่างวันที่ 1-19 สิงหาคม 2551. กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด; 2551.
11. ศูนย์ปฏิบัติการเตรียมความพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข, วิทยาลัยแพทยศาสตร์ พระมงกุฎเกล้า. คู่มือหลักสูตร “ระบบบัญชาการในสถานการณ์” (พื้นฐาน) (Incident Command System : ICS). กรุงเทพมหานคร: ศูนย์ปฏิบัติการเตรียมความพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรมควบคุมโรค; 2552.
12. ศูนย์ปฏิบัติการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. กฎการปฏิบัติ การบริหารจัดการภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุขและ ภาวะคุกคามสุขภาพจากภัยพิบัติ. กรุงเทพมหานคร: ศูนย์ปฏิบัติการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข กรมควบคุมโรค; 2551.
13. ศูนย์ปฏิบัติการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข กรมควบคุมโรค. คู่มือตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางด้านสาธารณสุข ของศูนย์บัญชาการส่วนกลางและส่วนภูมิภาค กรมควบคุมโรค. นนทบุรี: ศูนย์ปฏิบัติการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข กรมควบคุมโรค; 2551.
14. Emergency Management Institute. IS-100.B: Introduction to Incident Command System, ICS- 100 [Internet]. [cited 2016 Sep 15]. Available from: https://training. fema.gov/is/courseover¬view.aspx?code=IS-100.LEb
15. U.S Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention. Public Health Emergency Response Guide for State, Local, and Tribal Public Health Directors. Version 2; April 2011. n.p.: U.S Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention; 2011.
16. World Health Organization. Emergency Pre¬paredness and Response: From Lessons to Ac¬tion. Geneva: World Health Organization; 2007.
17. กองแผนงาน กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. รายงานการประเมินผลโครงการการพัฒนาการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินทางสาธารณสุข (Public Health Emergency Response: PHER). นนทบุรี: กองแผนงาน; 2552.
18. นวพร ดีมาก, พาหุรัตน์ คงเมืองทัยสุวรรณ์, เสฏฐวุฒิ นิธิโชติชัยสิริ. สรุปผลการดำเนินงาน กรมควบคุมโรค ในการแก้ปัญหาอุทกภัย ปี 2554. นนทบุรี: สำนักโรคติดต่อทั่วไป; 2555.
19. คณะทำงานพัฒนาคู่มือการจัดทำแผนตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการจัดทำแผนตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรมควบคุมโรค เรื่อง แผนบริหารสถานการณ์ฉุกเฉิน (Incident Management Plan: IMP). กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ; 2556.
20. กลุ่มปฏิบัติการเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรคและภัยสุขภาพ สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค. สรุปบทเรียนการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคในภาวะภัยหนาว ปี 2558. กรุงเทพมหานคร: เวิร์ค พริ้นติ้ง; 2558.
21. กลุ่มปฏิบัติการเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรคและภัยสุขภาพ สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค. การปฏิบัติการให้ความช่วยเหลือบรรเทาทุกข์ด้านสาธารณสุข ในเหตุการณ์ภัยพิบัติแผ่นดินไหว ประเทศเนปาล ปี 2558. กรุงเทพมหานคร: เวิร์ค พริ้นติ้ง; 2558.
22. วรยา เหลืองอ่อน, นพรัตน์ มงคลางกูร. รายงานสรุปบทเรียนการเตรียมความพร้อมในการป้องกันและควบคุมโรคเมอร์ส กรมควบคุมโรค. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก; 2558.
23. วีณา ภักดีสิริวิชัย, ดาริกา กิ่งเนตร, พรเพชร ศักดิ์สิริชัยศิลปะ และคณะ. การพัฒนารูปแบบการฝึกซ้อมชนิดบนโต๊ะ เพื่อเตรียมความพร้อมสำหรับการระบาดใหญ่ของโรคไข้หวัดใหญ่ ประเทศไทย : มุมมองของหน่วยงานประสานระดับประเทศ ปี 2549 – 2553 (Model Development of Table – Top Exer¬cise (TTX) for Pandemic Influenza). วารสารกรมควบคุมโรค 2556; 1 : 67 – 74.
24. วีณา ภักดีสิริวิชัย, สุริยะ คูหะรัตน์, พจน์ เอมพันธุ์, รุ่งเรือง เด่นดวงใจ, ขวัญเนตร มีเงิน, นริสรา อ้วนดวงดี. ความพร้อมของระบบการตอบโต้ภาวะฉุกเฉินแบบบูรณาการสำหรับการระบาดของโรคติดต่ออุบัติใหม่ กรณีศึกษา : จังหวัดราชบุรี ปี พ.ศ. 2557. วารสารควบคุมโรค 2557; 2:191-202.
25. สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 จังหวัดเชียงใหม่ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. สรุปรายงานการถอดบทเรียน “การเตรียมความพร้อมและตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านสาธารณสุข กรณีปัญหาหมอกควันในพื้นที่ภาคเหนือตอนบน ปี พ.ศ. 2555 ของสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 เชียงใหม่”. เชียงใหม่: สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 10 จังหวัดเชียงใหม่; 2555.
26. สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. สรุปบทเรียนการดำเนินงานควบคุมโรคคอตีบ ปี 2556. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ; 2556.
27. สำนักโรคติดต่ออุบัติใหม่ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนยุทธศาสตร์เตรียมความพร้อมป้องกันและแก้ไขปัญหาโรคติดต่ออุบัติใหม่แห่งชาติ (พ.ศ. 2556-2559). กรุงเทพมหานคร: ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด; 2555.
28. กลุ่มปฏิบัติการเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการควบคุมโรคและภัยสุขภาพ สำนักโรคติดต่อทั่วไป กรมควบคุมโรค. แนวทางตามคู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงานเตรียมพร้อมตอบโต้ภาวะฉุกเฉินด้านการแพทย์และสาธารณสุข กรมควบคุมโรค (Standard Operating Procedure: SOP). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์หรือหน่วยงานที่พิมพ์; 2555.
29. พงศธร ศิริสาคร. ระบบบัญชาการเหตุการณ์สำหรับผู้บริหาร กุมภาพันธ์ 2009 [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อ 10 ก.ย. 2559]. แหล่งข้อมูล: http://61.19.100.58/public/ ics/ICS_for_Senior_Offi¬cials_402_ไทย_mac.pdf
30. กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย. แผนการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยแห่งชาติ พ.ศ. 2558. [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อ 10 ก.ย. 2559]. แหล่งข้อมูล: http://www.disaster.go.th
31. สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. คู่มือระบบบัญชาการเหตุการณ์ทางด้านการแพทย์และสาธารณสุข สำหรับการจัดการในภาวะสาธารณภัย/ภัยพิบัติ Public Health Emergency Incident Command System: PHEICS. พฤษภาคม 2558 [อินเทอร์เน็ต]. [สืบค้นเมื่อ 10 ก.ย. 2559]. แหล่งข้อมูล: http://www.niems.go.th/th/Upload/ File/2559061015 38474568_d2Qw9e18HslgFn47.pdf
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารควบคุมโรค ถือว่าเป็นผลงานทางวิชาการหรือการวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของกรมควบคุมโรค ประเทศไทย หรือกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนจำต้องรับผิดชอบต่อบทความของตน
