การเสพติด Facebook และผลกระทบต่อสุขภาพจิตในวัยรุ่น

บทคัดย่อ

Facebook เป็นเครือข่ายสังคมทางอินเทอร์เน็ตที่ได้รับความนิยมสูงสุดในปัจจุบันจากผู้ใช้ทุกมุมโลก จำนวนสมาชิกที่สมัครใช้งานได้เพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะกลุ่มเด็กและเยาวชนที่มีพฤติกรรมการใช้ Facebook อย่างเข้มข้น ซึ่งเป็นการเพิ่มความเสี่ยงในการเสพติดให้สูงขึ้น โดยพบว่า อาการเสพติด Facebook เป็นไปตามเกณฑ์การเสพติด (DSM-IV) กล่าวคือไม่สามารถควบคุมพฤติกรรมการใช้ Facebook ของตนเองได้ตามความเหมาะสม (loss of control) ต้องเพิ่มระยะเวลาการใช้งานมากขึ้น (tolerance) เกิดความรู้สึกด้านลบกระวนกระวายใจเมื่อไม่ได้ใช้งาน (withdrawal) และสุดท้ายกลับมาใช้งานอีกเมื่อไม่สามารถทนได้ในที่สุด (relapse) ซึ่งเป็นผลมาจากกลไกทางสมองในระบบ Reward system เป็นการตอบสนองความต้องการพื้นฐานด้านสังคมและแรงงดึงดูดจากการได้รับรางวัลทางสังคม นอกจากนี้ผลกระทบทางด้านสุขภาพจิตยังชี้อีกว่าการติด Facebook ส่งผลให้มีการตัดสินคุณค่าของตนเองตามกระแสตอบรับจากสังคม เกิดความวิตกกังวลด้านอารมณ์และมีผลต่อการมีปฏิสัมพันธ์กับบุคคลรอบข้าง รวมถึงภาวะ fear of missing out (FOMO) หรือโรคกลัวตกกระแสต้องคอยอัพเดทข้อมูลตลอดเวลา ซึ่งแม้ผลกระทบเหล่านี้จะยังไม่ได้ส่งผลชัดเจนเหมือนสารเสพติดชนิดอื่น ๆ เนื่องจากยังเป็นประเด็นใหม่ในทางวิทยาศาสตร์ที่ยังต้องศึกษาเพิ่มเติม แต่แนวทางการป้องกันและแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพจิตที่มีโอกาสเกิดขึ้นกับเยาวชนที่เสี่ยงต่อการติด Facebook ควรได้รับความสนใจเพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในแผนการดูแลกลุ่มเด็กและเยาวชนต่อไป