การพัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้สุขภาพเพื่อป้องกันภาวะแขนบวมในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านม โรงพยาบาลขอนแก่น

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยและพัฒนา ( Research and Development) มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1)พัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะแขนบวมในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านม 2) ศึกษาผลลัพธ์ทางสุขภาพจากการนำใช้รูปแบบ ได้แก่ พฤติกรรมการป้องกันแขนบวม ระดับการรับรู้ข้อมูลแขนบวม อัตราการเกิดแขนบวม กลุ่มตัวอย่าง คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจงที่มีคุณสมบัติตามเกณฑ์ที่กำหนดและสมัครใจเข้าร่วมการศึกษา จำนวน 30 คน โดยพยาบาลวิชาชีพจำนวน 5 คน ปฏิบัติตามรูปแบบฯที่พัฒนาขึ้น การศึกษา ใช้แนวคิดของ (Borg & Gall,1989) นำมาใช้ 4 ขั้นตอน คือ 1) วิเคราะห์สถานการณ์โดย focus group ทบทวนวรรณกรรม 2)พัฒนารูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้สุขภาพ ตามแนวคิดของ Sorensen และประเมินคุณภาพรูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้สุขภาพ ตามเกณฑ์ AGREE II โดยผู้เชี่ยวชาญ 3 ท่าน ได้คุณภาพโดยรวมร้อยละ 95.5 3) ทดลองใช้รูปแบบและประเมินผล 4) ปรับปรุงและสรุปผล  เครื่องมือในการศึกษา ประกอบด้วย 1) เครื่องมือที่ใช้ในการทดลอง ได้แก่ 1.1) รูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้สุขภาพเพื่อป้องกันภาวะแขนบวม 1.2) แนวทางการปฏิบัติสำหรับพยาบาลเพื่อป้องกันแขนบวม สื่อการเรียนรู้แผ่นพับ วิดีทัศน์ สมุดประจำตัว สายวัดแบบมาตรฐาน 2) เครื่องมือที่ใช้ในการรวบรวมข้อมูล ได้แก่ 2.1) แบบสอบถามการรับรู้ข้อมูลแขนบวม 2.2) แบบสอบถามพฤติกรรมการป้องกันภาวะแขนบวม 2.3) แบบประเมินภาวะแขนบวม 2.4) แบบคัดกรองภาวะแขนบวม วิเคราะห์ข้อมูลทั่วไป ระดับการรับรู้ข้อมูลแขนบวม พฤติกรรมการป้องกันภาวะแขนบวม และอัตราการเกิดแขนบวม โดยใช้สถิติความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ยและส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน เปรียบเทียบการรับรู้ข้อมูลแขนบวม พฤติกรรมการป้องกันภาวะแขนบวม โดยใช้สถิติ Independent Sample T-test

            ผลการศึกษา พบว่า 1) ได้รูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพเพื่อป้องกันภาวะแขนบวมในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านม ประกอบด้วย แนวทางการปฏิบัติสำหรับพยาบาล แผ่นพับแขนบวม วิดีทัศน์ สมุดประจำตัว 2) ผลลัพธ์ทางสุขภาพ จากการพัฒนารูปแบบฯ ระดับการรับรู้ข้อมูลแขนบวมหลังการใช้รูปแบบเฉลี่ย เท่ากับ 14.43 สูงกว่า ก่อนใช้รูปแบบ เท่ากับ 7.00 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p <0.05) พฤติกรรมการป้องกันแขนบวมหลังการใช้รูปแบบสูงกว่าก่อนการใช้รูปแบบ โดยแยกคะแนนพฤติกรรมการป้องกันภาวะแขนบวมรายด้าน พบว่า ด้านการป้องกันการติดเชื้อ การป้องกันการได้รับบาดเจ็บของผิวหนัง การหลีกเลี่ยงสัมผัสความร้อน/เย็น การส่งเสริมการไหลเวียนของน้ำเหลือง อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p <0.05) และมีอัตราการเกิดแขนบวม ร้อยละ 1.19 จึงควรนำรูปแบบการเสริมสร้างความรอบรู้สุขภาพในผู้ป่วยผ่าตัดมะเร็งเต้านมไปใช้อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันภาวะแขนบวม