ผลของโปรแกรมการพยาบาลระบบสนับสนุนและให้ความรู้ ต่อความรุนแรงของโรคสมรรถภาพทางกายและพฤติกรรมการดูแล ตนเองของผู้สูงอายุที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อม ในชุมชน จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

          การวิจัยกึ่งทดลองแบบสองกลุ่มวัดก่อนและหลังการทดลองนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการพยาบาลระบบสนับสนุนและให้ความรู้ต่อความรุนแรงของโรค สมรรถภาพทางกาย และพฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้สูงอายุที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมในชุมชน กลุ่มตัวอย่างสุ่มเลือกจากผู้สูงอายุที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมที่อาศัยอยู่ตำบลบ้านกู่และตำบลยางสีสุราช จังหวัดมหาสารคาม เป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ กลุ่มละ 25 คนตามลำดับ เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย แบบคัดกรองโรคข้อเข่าเสื่อม แบบสอบถามพฤติกรรมการดูแลตนเอง แบบประเมินความรุนแรงภาวะข้อเข่าเสื่อม และแบบประเมินสมรรถภาพทางกาย โดยมีค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค เท่ากับ 0.89, 0.81, 0.97, 0.97 ตามลลำดับกลุ่มทดลองได้รับโปรแกรมเป็นระยะเวลา 8 สัปดาห์ ประกอบด้วยกิจกรรมให้ความรู้ กิจกรรมสาธิตและฝึกปฏิบัติ กิจกรรมแลกเปลี่ยนประสบการณ์และให้กำลังใจ การกระตุ้นเตือนผ่านทางโทรศัพท์ 2 ครั้ง การเยี่ยมบ้าน 1 ครั้ง และการประกวดสุขภาพเข่า 1 ครั้ง โดยใช้คู่มือและสมุดบันทึกการดูแลตนเองในการกำกับติดตาม กลุ่มเปรียบเทียบได้รับบริการตามปกติ เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนเมษายน - มิถุนายน พ.ศ. 2561 และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติเชิงพรรณนา สถิติ Chi-Square test และ t-test

          ผลการวิจัยพบว่าหลังการทดลองกลุ่มทดลองมีค่าเฉลี่ยคะแนนรวมพฤติกรรมการดูแลตนเองสูงกว่าก่อนการทดลองและสูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ และมีค่าเฉลี่ยคะแนนรวมความรุนแรงของภาวะข้อเข่าเสื่อมน้อยกว่าก่อนการทดลองและน้อยกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ นอกจากนี้ยังพบว่ากลุ่มทดลองมีสมรรถภาพทางกาย ได้แก่ ค่าเฉลี่ยพิสัยของข้อท่างอเข่าและท่าเหยียดเข่า (p-value < 0.001) ดีขึ้นกว่าก่อนการทดลองและดีกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ แต่ไม่พบความแตกต่างของความแข็งแรงของกล้ามเนื้อขาระหว่างกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบ (p-value > 0.05) ดังนั้น พยาบาลเวชปฏิบัติชุมชนควรนำโปรแกรมนี้ไปประยุกต์ใช้เพื่อส่งเสริมการดูแลตนเองในกลุ่มผู้สูงอายุที่มีภาวะข้อเข่าเสื่อมในชุมชนอื่นที่มีบริบทคล้ายกัน และควรมีการติดตามผลของโปรแกรมในระยะยาวเพื่อศึกษาความคงทน