ผลของโปรแกรมการสร้างเสริมการรับรู้สมรรถนะตนเอง ความรู้เกี่ยวกับโรคและแรงสนับสนุนทางสังคมต่อความรู้ พฤติกรรมการดูแลตนเอง และระดับความดันโลหิตในผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้

บทคัดย่อ

ปัญหาของผู้สูงอายุที่ป่วยด้วยโรคเรื้อรัง โดยเฉพาะผู้ที่มีความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้เป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของประเทศไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลของโปรแกรมการสร้างเสริมการรับรู้สมรรถนะตนเอง ความรู้เกี่ยวกับโรค และแรงสนับสนุนทางสังคม ต่อความรู้ พฤติกรรมการดูแลตนเอง และระดับความดันโลหิต ในผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยแบบกึ่งทดลอง (quasi – experimental research) เปรียบเทียบสองกลุ่มก่อนและหลังการทดลอง (two groups pre-posttest design) กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้สูงอายุที่มีความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ มาตรวจรักษาในคลินิกโรคเรื้อรัง ณ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลบ้านลาดช้าง จังหวัดนครนายก จำนวน 60 คน ถูกแบ่งกลุ่มด้วยวิธีสุ่มอย่างง่ายออกเป็นกลุ่มทดลองและกลุ่มควบคุม กลุ่มละ 30 คน กลุ่มควบคุมได้รับการดูแลรักษาตามปกติโดยพยาบาลและแพทย์เป็นรายบุคคล กลุ่มทดลองจะได้เข้าร่วมโปรแกรมการสร้างเสริมการรับรู้สมรรถนะตนเอง ความรู้เกี่ยวกับโรค และแรงสนับสนุนทางสังคม นาน 12 สัปดาห์ ประกอบด้วย การให้ความรู้เกี่ยวกับโรคความดันโลหิตสูง การรับประทานยาลดความดันโลหิต ฝึกปฏิบัติอ่านฉลากยาและฉลากโภชนาการ เลือกเมนูอาหารแลกเปลี่ยนเรียนรู้ปัญหาการใช้ยาและการปฏิบัติตัวกับผู้สูงอายุที่มีประสบการณ์ ฝึกออกกำลังกายและทักษะการจัดการความเครียด การแก้ไขปัญหาและร่วมกันตั้งเป้าหมาย และมอบสื่อวิดีทัศน์สรุปการเรียนรู้และการปฏิบัติตัวให้ผู้สูงอายุและญาติผ่านแอพลิเคชั่นไลน์ มีการประเมินความรู้ พฤติกรรมการดูแลตนเอง ทั้งก่อนและหลังเข้าร่วมโปรแกรมฯ สัปดาห์ที่ 12 และ 16 ทั้งสองกลุ่มด้วยแบบสอบถาม และวัดความดันโลหิต วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติ Chi-square, Fisher’s exact test, t-test and One way repeated measured ANOVA ผลการวิจัยพบว่า (1) หลังเข้าร่วมโปรแกรมฯ ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ กลุ่มทดลองมีคะแนนเฉลี่ยความรู้เกี่ยวกับโรคสูงกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.001) (2) หลังเข้าร่วมโปรแกรมสัปดาห์ที่ 12 และ 16 ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ กลุ่มทดลองมีคะแนนพฤติกรรมการดูแลตนเองสูงกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=0.041, p=0.002 ตามลำดับ) (3) หลังเข้าร่วมโปรแกรมสัปดาห์ที่ 12 และ 16 ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ กลุ่มทดลองมีระดับความดันโลหิตซีสโตลิคเฉลี่ยต่ำกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p=0.040, p=0.041 ตามลำดับ) โดยสรุป การศึกษานี้แสดงให้เห็นว่า โปรแกรมการสร้างเสริมการรับรู้สมรรถนะตนเอง ความรู้เกี่ยวกับโรค และแรงสนับสนุนทางสังคมช่วยให้ผู้สูงอายุโรคความดันโลหิตสูงที่ควบคุมไม่ได้ เพิ่มความรู้เกี่ยวกับโรค ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดูแลตนเองให้เหมาะสม และมีระดับความดันโลหิตลดลง