การศึกษาตำรับยาสมุนไพรของหมอพื้นบ้านในการรักษาโรคหืด

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้างร่วมกับการสังเกต มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาตำรับยาสมุนไพรของหมอพื้นบ้านด้านการรักษาโรคหอบหืดในเขตพื้นที่ภาคใต้ จำนวน 4 คน วิเคราะห์องค์ความรู้โดยการพรรณนา จำแนกเป็นหมวดหมู่ และวิเคราะห์ตำรับยาสมุนไพร เปรียบเทียบ กับตำราหรือการศึกษาที่ใกล้เคียง ผลการศึกษาพบว่า หมอพื้นบ้านทั้งหมดเป็นเพศชาย อายุเฉลี่ย 67 ปี มีประสบการณ์รักษาเฉลี่ย 36 ปี สืบทอดองค์ความรู้มาจากบรรพบุรุษ มีองค์ความรู้การรักษาโรคหอบหืดที่ คล้ายคลึงกัน อธิบายว่าหอบหืดเป็นโรคระบบทางเดินหายใจ เนื่องจากศอเสมหะกำเริบ ส่งผลไปยังอุระเสมหะ หลอดลมและทรวงอกมีเสมหะมาอุดกั้นหรือตีบเป็นบางครั้ง สาเหตุเกิดจากการถ่ายทอดทางพันธุกรรม สภาพอากาศร้อนหรือเย็นเกินไป สภาพแวดล้อม เช่น ฝุ่น ควันบุหรี่ เกสรดอกไม้ และอาหารแสลง รวมถึงจิตที่วิตกกังวล ผู้ป่วยจะมีอาการไอ มีเสมหะ น้ำลายเหนียวและข้นบริเวณหลอดลม หายใจลำบาก หอบเหนื่อย แน่นหน้าอก อาจหายใจมีเสียงดังหวีดได้ หมอพื้นบ้านให้คำแนะนำแก่ผู้ป่วยโดยการสังเกตและหลีกเลี่ยงปัจจัยที่ทำให้เกิดอาการ แล้วรักษาด้วยยาสมุนไพร รวบรวมได้ 9 ตำรับ ประกอบด้วยสมุนไพร 33 ชนิด เช่น มะเขือขื่นส้มกุ้งใหญ่ มะนาว ใบกล้วยไข่แห้ง มะแว้งเครือ ไพล น้ำผึ้งรวง ดีเกลือ เมนทอล เป็นต้น วิเคราะห์ตำรับยาพบว่าสมุนไพรส่วนใหญ่มีสรรพคุณแก้ไอ แก้เสมหะ มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาช่วยต้านการอักเสบ ซึ่งสมุนไพรที่เด่นในการรักษาโรคหอบหืดของหมอพื้นบ้านมี 4 ชนิด คือ ลำโพง หนุมานประสานกาย ข่า และว่านน้ำ เนื่องจากมีสรรพคุณทางการแพทย์แผนไทยและฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาที่สอดคล้องกันในการรักษาโรคหอบหืด