การพัฒนารูปแบบการตรวจคัดกรองพยาธิใบไม้ตับด้วยชุดตรวจ OV-RDT (OV-Rapid Diagnosis Test) เขตสุขภาพที่ 7
คำสำคัญ:
พยาธิใบไม้ตับ, OV-RDT, PAORบทคัดย่อ
โรคพยาธิใบไม้ตับเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยการตรวจคัดกรองด้วยวิธี Modified Kato-Katz จากอุจจาระเป็นวิธีมาตรฐานในปัจจุบันแต่มีข้อจำกัดด้านความไวของการตรวจ ระยะเวลาและอุปสรรคการเก็บสิ่งส่งตรวจ โดยเฉพาะในบริบทที่ความรุนแรงของการติดเชื้อลดลง ส่งผลให้เกิดผลลบลวงนำไปสู่การวินิจฉัยที่คลาดเคลื่อนและการควบคุมโรคที่ไม่มีประสิทธิภาพ การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการตรวจคัดกรองโรคพยาธิใบไม้ตับด้วยชุดตรวจปัสสาวะชนิดเร็ว OV-RDT (OV-rapid diagnosis test) แบ่งเป็น 3 ระยะ ดังนี้ ระยะที่ 1 วิเคราะห์สถานการณ์ ปัญหา และอุปสรรค ระยะที่ 2 พัฒนารูปแบบ ประกอบด้วย 4 ขั้นตอน ได้แก่ วางแผน ปฏิบัติ สังเกตการณ์ และสะท้อนผล ระยะที่ 3 สรุปและประเมินผลลัพธ์ ดำเนินงานในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 7 ครอบคลุม 57 อำเภอ กลุ่มเป้าหมายคือประชาชนอายุ 15 ปีขึ้นไป ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง จำนวน 65,095 คน ดำเนินการระหว่างเดือนมิถุนายน 2565 ถึงเมษายน 2566 รวบรวมข้อมูลโดยใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์ การสังเกต และแอปพลิเคชันบันทึกผลตรวจ วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและสรุปข้อมูลเชิงเนื้อหา ผลการดำเนินงานนำไปสู่การพัฒนารูปแบบที่เหมาะสมกับบริบทชุมชน ประกอบด้วยการวางแผนฝึกอบรมการใช้ชุดตรวจในพื้นที่จริง การติดตามคุณภาพข้อมูลและสะท้อนผลร่วมกับเครือข่าย ผลตรวจคัดกรองพบอัตราการติดเชื้อโดยรวมเขตสุขภาพที่ 7 ร้อยละ 35.97 พบสูงสุดที่จังหวัดมหาสารคามร้อยละ 48.24 และพบอัตราการติดเชื้อสูงเกินร้อยละ 50 ใน 8 อำเภอ ดังนี้ จังหวัดมหาสารคาม 5 อำเภอ จังหวัดกาฬสินธุ์ 2 อำเภอ และจังหวัดร้อยเอ็ด 1 อำเภอ สรุปผลรูปแบบการตรวจคัดกรองด้วยชุด OV-RDT โดยใช้กระบวนการ PAOR เป็นแนวทางที่มีประสิทธิภาพเหมาะสมและยอมรับจากทุกภาคส่วน มีศักยภาพในการขยายผลสู่พื้นที่เสี่ยงอื่น สนับสนุนเป้าหมายในการลดอัตราการติดเชื้อฯและลดการเสียชีวิตจากมะเร็งท่อน้ำดีอย่างยั่งยืน
เอกสารอ้างอิง
Sithithaworn P, Haswell-Elkins M. Epidemiology of Opisthorchis viverrini. Acta Trop 2003; 88(3): 187-94. doi: 10.1016/j.actatropica.2003.02.001.
International Agency for Research on Cancer, World Health Organization. IARC monographs classifications [Internet]. 2012 [cited 2022 Feb 2]. Available form: https://monographs.iarc.who.int/list-of-classifications
Kamsa-ard S, Kamsa-ard S, Luvira V, Suwanrungruang K, Vatanasapt P, Wiangnon S. Risk factors for cholangiocarcinoma in Thailand: a systematic review and meta-analysis. Asian Pac J Cancer Prev. 2018 Mar 27; 19(3): 605-14. doi: 10.22034/APJCP.2018.19.3.605.
Wongsaroj T, Nithikathkul C, Rojkitikul W, Nakai W, Royal L, Rammasut P. National survey of helminthiasis in Thailand. Asian Biomedicine 2014; 8(6): 779-83. doi: 10.5372/1905-7415.0806.357.
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนยุทธศาสตร์ทศวรรษกำจัดปัญหาพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี ปี 2559-2568. กรุงเทพฯ: สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์กรสงเคราะห์ทหารผ่านศึกษา ในพระบรมราชูปถัมภ์; 2559.
Wattanawong O, Iamsirithaworn S, Kophachon T, Nak-ai W, Wisetmora A, Wongsaroj T, et al. Current status of helminthiases in Thailand: A cross-sectional, nationwide survey, 2019. Acta Trop 2021; 223: 106082. doi: 10.1016/j.actatropica.2021.106082.
ระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข. ข้อมูลประชากร ปี 2564 [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ 2 ก.พ. 2565]. เข้าถึงได้จาก: https://hdc.moph.go.th/center/public/main
อดุลย์ศักดิ์ วิจิตร. คู่มือการตรวจวินิจฉัยโรคหนอนพยาธิเพื่อหาไข่พยาธิและตัวอ่อนในอุจจาระคนภายใต้กลองจุลทรรศน์ โดยวิธีคาโต้ธิคเสมียร์หรือคาโต้แคทธ์. เชียงใหม่: จรัสธุรกิจการพิมพ์เชียงใหม่; 2561.
Kemmis S, Taggart RM, Nixon R. The Action Research Planer. 3rd ed. Geelong: Deakin University; 1988.
Krejcie RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas1970; 30(3): 607-10. doi: https://doi.org/10.1177/001316447003000308.
กองยุทธศาสตร์และสารสนเทศที่อยู่อาศัย. รายงานข้อมูลประชากรและบ้าน 2564. กรุงเทพฯ: การเคหะแห่งชาติ; 2565.
สถาบันวิจัยมะเร็งท่อน้ำดี มหาวิทยาลัยขอนแก่น. Demographic Information Form: Enrollment (CCA01) [อินเทอร์เน็ต]. 2564 [เข้าถึงเมื่อ 7 ธ.ค. 2564]. เข้าถึงได้จาก: https://tools.cascap.in.th/site_data/takasila/workshop/1015/file/CRF/2014/CCA01_20140228.pdf
กิตติศักดิ์ ประคองใจ, สุมัทนา กลางคาร, สมศักดิ์ ศรีภักดี. การพัฒนารูปแบบการป้องกันโรคพยาธิใบไม้ตับแบบมีส่วนร่วม ตำบลพรสำราญ อำเภอคูเมือง จังหวัดบุรีรัมย์. วารสารวิชาการสาธารณสุขชุมชน 2564; 7(4): 87-100.
Worasith C, Sithithaworn J, Wongphutorn P, Homwong C, Khongsukwiwat K, Techasen A, et al. Accuracy of a new rapid diagnostic test for urinary antigen detection and assessment of drug treatment in opisthorchiasis. Infect Dis Poverty 2023; 12: 102. doi: 10.1186/s40249-023-01162-4.
Worasith C, Wongphutorn P, Kopolrat KY, Homwong C, Techasen A, Thanan R, et al. Long-term persistence of Opisthorchis viverrini antigen in urine: A prospective study in Northeast Thailand. Am J Trop Med Hyg 2022; 108(2): 356–8. doi: 10.4269/ajtmh.22-0478.
หฤทัย ทบวงศ์ศรี, เสรี สิงห์ทอง. ผลการเปรียบเทียบประสิทธิภาพการตรวจหาการติดเชื้อพยาธิใบไม้ตับด้วยวิธี OV-Rapid diagnostic test, Modified Kato-Kazt technique และ Formalin-Ethyl Acetate Concentration Technique ในเขตสุขภาพที่ 7 ปี 2565. วารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น 2566; 30(3): 26-40.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ความรับผิดชอบ
บทความที่ลงพิมพ์ในวารสารสำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 7 ขอนแก่น ถือเป็นผลงานทางวิชาการหรือวิจัย และวิเคราะห์ตลอดจนเป็นความเห็นส่วนตัวของผู้เขียน ไม่ใช่ความเห็นของวารสารสำนักงาน ป้องกันควบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น หรือ ของกองบรรณาธิการแต่ประการใด ผู้เขียนต้องรับผิดชอบต่อบทความของตนเอง
ลิขสิทธ์บทความ
บทความที่ได้รับการตีพิมพ์จะถือเป็นลิขสิทธิ์ของสำนักงานป้องกันตวบคุมโรคที่ 7 จังหวัดขอนแก่น
