การพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของอาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำในการป้องกันควบคุม โรคและภัยสุขภาพในเรือนจำ ในเขตสุขภาพที่ 5

บทคัดย่อ

การวิจัยและพัฒนานี้ เป็นการพัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของอาสาสมัครสาธารณสุขเรือนจำในการป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพ ดำเนินการวิจัยในเรือนจำแห่งหนึ่ง เขตสุขภาพที่ 5 วัตถุประสงค์ เพื่อ 1) วิเคราะห์สถานการณ์สภาพปัญหาโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในเรือนจำ 2) พัฒนารูปแบบการมีส่วนร่วมของ อสรจ.ในการดำเนินงานป้องกันควบคุมโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในเรือนจำ 3) เพื่อนำรูปแบบการมีส่วนร่วมของ อสรจ. ในการดำเนินงานป้องกันโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงไปใช้ในเรือนจำ และ 4) เพื่อประเมินผลการนำรูปแบบการมีส่วนร่วมของ อสรจ. ไปใช้ในการดำเนินงานป้องกัน ควบคุมโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในเรือนจำ กลุ่มตัวอย่างเลือกแบบเจาะจง จำนวน 152 คน ได้แก่ พยาบาลเรือนจำ 2 คน อสรจ. 30 คน ผู้ต้องขังกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน 30 คน กลุ่มเสี่ยงโรคความดันโลหิตสูง 30 คน กลุ่มป่วยโรคเบาหวาน 30 คน กลุ่มป่วยโรคความดันโลหิตสูง 30 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบทดสอบความรู้ การรับรู้และการดูแลกลุ่มเสี่ยง กลุ่มป่วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงของ อสรจ. แบบสอบถามความพึงพอใจต่อการพัฒนารูปแบบ และแบบสอบถามความพึงพอใจต่อสื่อที่นำเสนอในการดำเนินงาน แบบทดสอบความรู้ของกลุ่มเสี่ยงและกลุ่มป่วย รวมทั้งแบบสัมภาษณ์ แบบอภิปรายกลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ โดยสถิติเชิงพรรณนา และเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยก่อนและหลังใช้รูปแบบด้วยสถิติ Paired t-test ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยวิเคราะห์เชิงเนื้อหา  ผลการวิจัย พบว่า (1) สภาพปัญหาโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงในเรือนจำแห่งหนึ่ง มี 3 ประเด็น ได้แก่ 1) อสรจ. ยังมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง ไม่ถูกต้อง 2) สื่อในการสร้างความเข้าใจแก่ผู้ต้องขังค่อนข้างน้อย และ 3) การเข้าถึงความรู้เรื่อง โรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง ของผู้ต้องขังไม่ทั่วถึง (2) รูปแบบของการมีส่วนร่วมของ อสรจ.ในการดำเนินงานป้องกัน ควบคุมโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง มี 4 องค์ประกอบ ได้แก่ (1) การวิเคราะห์ข้อมูลวิเคราะห์สถานการณ์สภาพปัญหาโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง  (2) การพัฒนาศักยภาพ อสรจ.  (3) การจัดทำสื่อ และ (4) การประเมินผลลัพธ์ของการพัฒนา โดยจากการนำรูปแบบไปใช้ทดลอง พบว่า  (1) กลุ่ม อสรจ. มีความรู้ การรับรู้ และการปฏิบัติดูแลผู้ต้องขังกลุ่มเสี่ยง กลุ่มป่วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงมีค่าคะแนนเฉลี่ยสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติความพึงพอใจต่อรูปแบบและสาระของสื่อที่ประกอบการให้ความรู้อยู่ในระดับมาก (2) กลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานมีค่าคะแนนเฉลี่ยความรู้สูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แต่โรคความดันโลหิตสูงพบความแตกต่างของค่าเฉลี่ยอย่างไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ (3) กลุ่มป่วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูง มีค่าคะแนนเฉลี่ยความรู้ เพิ่มสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ

จากผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่าผลของการพัฒนาตามรูปแบบ ทำให้กลุ่ม อสรจ. มีความรู้ การรับรู้ เพิ่มขึ้น รวมทั้งการดูแลผู้ต้องขังกลุ่มเสี่ยง กลุ่มป่วยโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงก็เพิ่มขึ้น ในส่วนผู้ต้องขังกลุ่มเสี่ยง กลุ่มป่วยโรคเบาหวานและกลุ่มป่วยโรคความดันโลหิตสูง มีค่าคะแนนเฉลี่ยความรู้สูงขึ้น ดังนั้น ควรนำรูปแบบนี้ไปประยุกต์ใช้กับโรคหรือภัยสุขภาพอื่นๆ ตลอดจนหน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรสนับสนุนสื่อให้กลุ่ม อสรจ. ต่อไป